İmam Tirmizi (rh.a.) Cami’in de şöyle bir rivayete yer verir:
“Ebu Hureyre (r.a.)’dan rivayet edilmiştir: “Pek yakında insanlar, develerin ciğerlerini döverek (develeri koşturarak) ilim arayacak, fakat Medine aliminden daha bilgili kimse bulamayacaklardır.”1
İmam Tirmizi (rh.a.) bu hadisi zikrettikten sonra şunları da kaydetmiştir:
“Bu hadis hasen-sahihtir ve o, İbn Uyeyne’nin rivayetidir. İbn Uyeyne’den, bu “Medine aliminden” sözü hakkında şöyle dediği rivayet edilmektedir: “Bu zat Malik b. Enes’dir” …Yahya bin Musa’dan da şöyle dediğini işittim: “Abdurrezzak, bu zatın Malik bin Enes olduğunu söyledi.”2
Sufyan İbn Uyeyne ve Abdurrezzak (rh.anhuma) hadiste de ifade edilen kişinin İmam Malik olduğunu söylemeleri isabetli bir görüştür. Medine’nin tartışmasız alimi kabul edilmiştir. Kendi gibi birçok müctehid yetiştirmiştir. Kur’an ve hadis çizgisinde ilerlemiştir. Hadisi alış usulü konusunda onun döneminde yaşamış olan Sufyan b. Uyeyne (rh.a.) şunları söylemektedir:
“Malik sadece hadisleri ceyyid (makbul) olanlardan alırdı.”3
Aynı gerçeği İmam Şafii (rh.a.)’de şöyle dile getirmektedir:
“Bir hadis Malik’ten gelmişse onu elinde tut” demiştir. Ve Yine O:
“Malik bir hadisten (sıhhatinden) şüphelince bütün hadisi atardı.”4
İbn Kesir (rh.a.) şunları aktarır:
Sufyan b. Uyeyne dedi ki: İmam Malik, hadis ricalini çok şiddetli bir şekilde tenkide tabi tutardı.
Yahya b. Main dedi ki: İmam Malik’in, kendisinden rivayet ettiği her ravi sikadır. Sadece Ebu Umeyye hariç.”5
Hadis noktasında bu kadar titiz olan bir imamdır; İmam Malik. Muvatta (yürünmüş yol) adlı eserini de bu titizlikle oluşturmuştur. Bundan dolayı İmam Şafii (rh.a.) Muvatta hakkında şunları dillendirmektedir:
“Allah’ın Kitab’ından sonra, İmam Malik’in Muvatta’sı kadar çok doğruyu içine alan başka bir kitab yoktur.”6
Muvatta’yı İmam Malik (rh.a.)’den bir çok öğrencisi rivayet etmiştir. Muvatta üzerine tahkik yapıp yayınlayan Muhammmed Mustafa el-Azami (rh.a.) Birinci cildinde 190 ile 249 sayfaları arasında Muvatta ravilerinin ismini yüz kişi olarak zikretmiştir. Ebu Bekir Sifil “Muvatta Nüshaları Muhteva Analizi” adlı eserinde 55 ile 69. sayfalar arasında Nüsha sahiplerinin 108 kişi olduğunu belirtmiştir.
İşte bu Muvatta ravilerinden biri de İmam Şafii (rh.a.)’dir. Bu konuda İmam Ahmed b. Hanbel (rh.a.) şu sözüne kulak verelim:
“Muvatta’yı Muhammed b. İdris eş-Şafii’den işittim. Ben onu (yani İmam Şafii) onda (Muvatta’yı rivayette) sağlam gördüm. Kesinlikle ben ondan önce onu bir cemaatten işitmiştim.”7
İmam Ahmed (rh.a.)’in şehadetiyle İmam Şafii (rh.a.) Muvatta rivayeti diğerlerinden daha güzel kabul edilmiştir. Ama maalesef İmam Şafii (rh.a.) tam Muvatta Nüshası elde mevcut değildir. Ama İmam Şafii (rh.a.) kitaplarında İmam Malik (rh.a.)’den bir çok rivayete yer vermiştir.
Dr. Rıfat Fevzi Abdulmuttalib İmam Şafii (rh.a.) eserlerini “Kitabu’l-Umm” adı altında yayınlamıştır. Orada yalnız İmam Şafii (rh.a.) “Sunen” adlı eseri yoktur. Daha sonrasında Kitabu’l-Umm’da geçen rivayetleri “Merviyetu İmam Şafii edilletu mine’s-Sunen ve’l-Asar” adlı bir eserde ayrıca bir araya getirmiştir. Dr. Rıfat Fevzi Abdulmuttalib’in saymasıyla eserde İmam Şafii (rh.a.) 4663 hadis ve asar’a yer vermiştir. Bu eserlerde İmam Şafii (rh.a.) “ahbarna Malik” ifadesiyle gelen bütün hadisleri saydığımızda tekrarlarıyla beraber 922 hadisi İmam Malik (rh.a.)’ten rivayet ettiğini görüyoruz.
İmam Şafii (rh.a.) “Sunen” adlı eserinde de 666 hadis bulunmaktadır. Eser Halil İbrahim Molla Hatir tahkikiyle 1989/1409 tarihlerinde Daru’l-Kıble yayın evi tarafından yayınlanmıştır. Bu eserde de İmam Malik’ten 208 hadis bulunmaktadır.
Kitabu’l-Umm adlı eserde İmam Malik (rh.a.) rivayet ettiği hadislerin yerlerini kitab adı, bab numarası ve hadis numaralarını zikretmek suretiyle işaret edelim. Bablara verilen isimleri zikretmek çok yer kaplayacağından yalnızca bablara verilen sayı değerlerini zikretmekle yetindik. Hadislerin hepsi tahkikleriyle beraber 2 ciltlik bir kitap kadardır. Bir dergi yazısına sığmayacak kadar çoktur.
Er-Risale adlı eser de: “Bab: 19 hds: 9” / Bab: 18 hds:13 / Bab:19 hds: 15-16-17-24 / Bab: 22 Hds:32-36-39-40-41-43-44-45 / Bab: 29 hds:50 / Bab: 31 hds:54 /Bab:33 hds: 62-63 / Bab:34 hds: 64-65-66 / Bab:35 hds: 73-75 / Bab: 36 hds: 76-77-78 / Bab: 38 hds: 87 / Bab: 40 hds:90-92 /Bab: 41 hds: 96-97-98 / Bab:42 hds: 99 / Bab:43 hds: 103-104-105-106-107 / Bab: 44 hds: 115-116-117 / Bab: 49 hds: 137-138-139-140-147-148-150-151-156 / Bab: 53 hds: 174
El-Umm’da ki Rivayetler:
Kitabu’t-Taharet: “Bab: 1 Hds: 1-9-12-15-16 /Bab: 5 hds: 21 / Bab: 6 hds: 23-24 / Bab: 8 hds: 29-32-33 / Bab: 9 hds: 35 /Bab: 11 hds: 37-40 / Bab: 12 hds: 41 / Bab: 13 hds: 45-48-49 / Bab: 14 hds: 50 / Bab:19 hds: 66 /Bab: 23 hds: 72 / Bab: 26 hds: 74 / Bab: 31 hds: 79 / Bab: 36 hds: 87-88-89-90-91 / Bab: 37 hds: 94 / Bab: 44 hds: 104
Kitabu’l-Hayz: Bab: 3 hds: 121 / Bab: 5 hds: 123-125 / Bab: 8 hds: 131
Kitabu’s-Salat: Bab:2 hds: 133 / Bab: 10 hds: 137 / Bab: 14 hds: 147 / Bab: 16 hds: 149-150 / Bab: 21 hds: 158 / Bab: 29 hds: 169 / Bab: 30 hds: 170 / Bab: 31 hds: 171 / Bab: 32 hds: 176 / Bab: 33 hds: 177 / Bab: 41 hds: 188 / Bab: 42 hds: 189 / Bab: 43 hds: 191-192 / Bab: 44 hds: 195 / Bab: 53 hds: 216-218-219 / Bab: 56 hds: 220-221 / Bab: 63 hds: 241 / Bab: 66 hds: 247-248 / Bab: 69 hds: 259-260 / Bab: 73 hds: 267-268 / Bab: 74 hds: 269-270 / Bab: 75 hds: 271-271-273 / Bab: 76 hds: 275 / Bab: 78 hds: 279 / Bab: 84 hds: 291 / Bab: 85 hds: 306 / Bab: 86 hds: 314 / Bab: 90 hds: 320 / Bab: 93 hds: 325 / Bab: 96 hds: 326 / Bab: 99 hds: 330 / Bab: 101 hds: 340 / Bab: 104 hds: 345 / Bab: 107 hds: 359-360 / Bab: 112 hds: 370-371-372 / Bab: 118 hds: 397 / Bab: 124 hds: 403 / Bab: 126 hds: 407-408 / Bab: 127 hds: 412 / Bab: 133 hds: 429 / Bab: 138 hds: 444-445-447 / Bab: 150 hds: 473-474
Kitabu’l-Havf: Bab: 2 hds: 477
Kitabu’l-İdeyn: Bab: 4 hds: 500 / Bab: 6 hds: 513-514 /Bab: 14 hds: 544 / Bab: 16 hds: 545 / Bab: 22 hds: 555
Kitabu’s-Salatu’l-Kusuf:Bab: 1 hds: 556-559-560
Kitabu’l-İstiska: Bab: 1 hds: 565 / Bab: 11 hds: 567 / Bab: 17 hds: 582
Kitabu’l-Murted: Bab: 3 hds: 626-627 / Bab: 4 hds: 635-637
Kitabu’l-Cenaiz: Bab: 1 hds: 640-641-645-646 / Bab: 2 hds: 650 / Bab: 3 hds: 653 / Bab: 8 hds: 669-670-680-685-690 / Bab: 14 hds: 708-709-712-713 / Bab: 16 hds: 717-721
Kitabu’z-Zekat: Bab: 1 hds: 752 / Bab: 2 hds: 754-756 / Bab: 7 hds: 763 / Bab: 19 hds: 774-775-776-777 / Bab: 24 hds: 779-783 / Bab: 31 hds: 785-788 / Bab: 33 hds: 791 / Bab: 34 hds: 795 / Bab: 35 hds: 800-801-804 / Bab: 37 hds: 807-808 / Bab: 45 hds: 814 / Bab: 46 hds: 816 /Bab: 48 hds: 819-821 / Bab: 50 hds: 827 / Bab: 51 hds: 830 / Bab:53 hds: 836 /Bab:55 hds: 837 / Bab: 61 hds: 838-840 /Bab:62 hds: 841-842-843 / Bab: 67 hds: 855 / Bab: 71 hds: 860-862-863 /Bab: 71 hds: 864 /Bab: 73 hds: 865-866 / Bab: 74 hds: 868 / Bab: 75 hds: 872 / Bab: 76 hds: 873
Kitabu Kasame’s-Sadakat: Bab: 3 hds: 880 / Bab: 16 hds: 882 / Bab: 19 hds:893-894 /Bab: 23 hds: 902-905
Kitabu’s-Siyamu’s-Sağir: Bab: 1 hds: 907-909 / Bab: 2 hds: 910 / Bab: 4 hds: 911-912-913-914-915-918-920-922-923-924 /Bab: 5 hds: 925-928-929
Kitabu’l-Hacc: Bab: 2 hds: 937 / Bab:4 hds: 947 /Bab:16 hds: 970-974 /Bab: 26 hds: 1002 /Bab: 27 hds: 1023 / Bab: 31 hds:1031 /Bab: 33 hds: 34 hds: 1043-1044-1045 / Bab: 37 hds: 1071 /Bab: 41 hds: 1094 / Bab: 42 hds: 1099 /Bab: 46 hds: 1109 /Bab: 47 hds: 1111 /Bab: 49 hds: 1114-1115-1116-1117-1119 / Bab: 50 hds: 1121-1122 / Bab: 52 hds: 1123 /Bab: 70 hds: 1174-1177 /Bab: 72 hds: 1179 /Bab: 75 hds: 1182 /Bab: 78 hds: 1187 /Bab: 79 hds: 1190-1192-1193-1196 /Bab: 82 hds: 1205 / Bab: 94 hds: 1238 /Bab: 95 hds: 1243 /Bab:96 hds: 1247 /Bab: 97 hds: 1251
Kitabu Muhtasaru’l-Hacc el-Mutevasıt: Bab: 3 hds: 1298 /Bab:5 hds: 1308 /Bab: 11 hds: 1323-1329 /Bab: 14 hds: 1341 / Bab: 25 hds: 1362-1366
Kitabu Muhtasaru’l-Haccu’s-Sağir: Bab: 2 hds: 1366 /Bab: 4 hds: 1374
Kitabu’l-Etime: Bab:4/5 hds: 1402 /Bab: 5 hds: 1404 /Bab: 10 hds: 1406 /Bab: 16 hds: 1413
Kitabu’n-Nuzur: Bab: 3 hds: 1425
Kitabu’l-Buyu: Bab: 2 hds: 1435-1445 /Bab: 4 hds: 1451-1452-1453-1454 /Bab: 6 hds: 1459-1462 / Bab: 7 hds: 1464-1466 / Bab: 19 hds: 1469-1470-1471-1472 / Bab: 21 hds: 1476 / Bab:22 hds: 1482-1484-1486 / Bab: 24 hds: 1503-1504 / Bab: 26 hds: 1510 / Bab:28 hds: 1513-1514-1515 /Bab: 30 hds: 1523-1524-1525 / Bab:39 hds: 1541 /Bab: 41 hds: 1554 / Bab: 71 hds: 1578-1583-1584-1585-1586
Kitabu’r-Rehin: Bab: 25 hds: 1630 /Bab: 26 hds: 1643-1644
Havale: Bab: 1 hds: 1648
Kitabu’ş-Şufea: Bab: 15 hds: 1676-1677-1678-1679-1680-1685
Kitabu’l-İhyau’l-Mevt: Bab: 1 hds: 1695-1698 / Bab: 3 hds: 1702 / Bab: 4 hds: 1707-1708-1709 / Bab: 9 hds: 1726
Kitabu’l-Feraid: Bab: 1 hds: 1748-1749
Kitabu’l-Vesaya: Bab: 19 hds: 1783 /Bab: 20 hds: 1787-1789 /Bab: 51 hds: 1804-1807-1808-1810-1812
Kitabu Kaseme’l-Fey ve’l-Ğanimet: Bab: 3 hds: 1828-1829 / Bab: 5 hds: 1835 / Bab: 6 hds: 1840-1841
Kitabu’l-Cihad ve’l-Cizye: Bab: 19 hds: 1925-1926 /Bab: 25 hds: 1947
Kitabu’l-Cizye ala şeyin mine’l-Emvalahum: Bab: 4 hds: 1979-1980
Kitabu’s-Sabeka ve’n-Nidal: Bab: 1 hds: 2009
Kitabu Siyeru’l-Vakidi: Bab: 2 hds: 2100 / Bab: 18 hds: 2108 /Bab: 29 hds: 2113
Kitabu ma yehilu ve ma yuharamu mine’l-Nikah: Bab: 1 hds: 2179-2180 / Bab: 3 hds: 2184 /Bab:17 hds: 2211 -2212 / Bab: 24 hds: 2218
Kitabu’r-Rada: Bab: 1 hds: 2219-2220-2223-2226-2228-2232-2233 /Bab: 2 hds: 2234-2236-2237-2238 / Bab: 3 hds: 2239 / Bab: 11 hds: 2243-2244-2247 / Bab:27 hds: 2255
Kitabu’s-Sadak: Bab: 1 hds: 2262-2263 / Bab: 7 hds: 2272
Kitabu’ş-Şiğar: Bab: 1 hds: 2285 / Bab: 2 hds: 2289-2291-2294-2295 / Bab: 3 hds: 2297 /Bab: 8 hds: 2304
Kitabu İşreti’n-Nisa: Bab: 13 hds: 2318 /Bab: 15 hds: 2325 / Bab: 19 hds: 2333 / Bab: 21 hds: 2337 / Bab: 27 hds: 2342-2346
Kitabu’l-Furkatu beyne’l-Ezvacu bi’t-Talak ve’l-Fesh: Bab: 3 hds: 2359-2360-2361 Bab: 5 hds: 2365-2376-2390 / Bab: 7 hds: 2393-2396-2401-2403-2404-2405-2406-2407-2408-2409 / Bab: 8 hds: 2416 /Bab: 9 hds: 2424 /Bab: 11 hds: 2432 / Bab: 13 hds: 2439 / Bab: 14 hds: 2440-2441 /Bab: 18 hds: 2448 /Bab: 19 hds: 2451 / Bab: 22 hds: 2453-2454-2455 / Bab: 25 hds:2461-2464 / Bab: 30 hds: 2467 / Bab: 34 hds: 2471-2473 / Bab:36 hds: 2474-2477-2479-2480
Kitabu’t-Talak: Bab: 3 hds: 2484-2487 / Bab: 6 hds: 2488-2489
Kitabu’l-Hulu’ ve’n-Nuşuz: Bab: 4 hds: 2496-2497 / Bab: 10 hds: 2503 / Bab: 12 hds: 2505
Kitabu’l-İ’ded: Bab: 1 hds: 2509-2510-2512-2514-2515-2516-2518-2524-2525 /Bab: 7 hds: 2539 /Bab:9 hds: 2541-2542-2543-2545 / Bab: 10 hds: 2548-2549- /Bab: 11 hds: 2551-2553-2554-2555 /Bab: 12 hds: 2556 / Bab:14 hds:2564-2566-2567 / Bab: 15 hds: 2568 / Bab: 17 hds: 2574-2582 /Bab: 25 hds: 2584 / Bab: 33 hds: 2588-2589-2590-2591-2592-2593
Kitabu’İla: Bab: 1 hds: 2610-2611
Kitabu’z-Zihar: Bab: 5 hds: 2617
Kitabu’l-Lian: Bab: 4 hds: 2620-2629 /Bab: 6 hds: 2631
Kitabu Cirahu’l-Amd: Bab:22 hds: 2652 /Bab: 29 hds: 2658-2659 /Bab: 33 hds: 2665 /Bab: 74 hds: 2678 / BAb: 75 hds: 2680 / Bab: 97 hds: 2688
Kitabu’l-Kasame: Bab: 1 hds: 2689
Kitabu Diyetu’l-Hata: Bab: 1 hds: 2765 /Bab: 5 hds: 2712-2713-2714 / Bab: 12 hds: 2718 / Bab: 22 hds: 2726 / Bab:30 hds: 2728 / Bab: 36 hds: 2729-2732
Kitabu’l-Hudud ve Sıfatu’n-Nefiy: Bab: 1 hds: 2734-2736 / Bab: 2 hds: 2747 / Bab: 6 hds: 2757 / Bab: 7 hds: 2767 /Bab: 9 hds: 2770-2771 /Bab: 11 hds: 2778 /Bab: 12 hds:2784 /Bab: 15 hds: 2792 / Bab: hds: 2795 / Bab: 20 hds: 2800-1 / Bab: 22 hds: 2805-2807-2809 / Bab:23 hds: 2810-2811-2812 / Bab: 24 hds: 2813 /Bab: 26 hds: 2814-2815 / Bab:30 hds: 2817-2818-2819-2820 /Bab: 34 hds:2824 / Bab: 55 hds: 2856-2857-2858-2859-2867-2868-2869-2870-2873-2874-2875-2876-2881-2886 / Bab: 56 hds: 2893 /Bab: 59 hds: 2897-2898-2899-2900 /Bab: 63 hds: 2904
Kitabu’l-Akdiyye: Bab: 3 hds: 2913 /Bab:34 hds: 2954 /Bab: 35 hds: 2967-2970-2975
Kitabu’d-Deu’ve ve’l-Beyanat: Bab: 2 hds: 2989 / Bab: 3 hds: 3024 / Bab:4 hds: 3026-3031-3033 / Bab: 5 hds: 3036 / Bab: 6 hds: 3037-3039-3040 /Bab: 7 hds: 3041
Kitabu’ş-Şehadet: Bab: 1 hds: 3042
Kitabu’l-Eymen ve’n-Nuzur: Bab:26 hds: 3066-3067
İhtilafu Ali ve Abdullah ibn Mesu’d: Bab: 3 hds: 3291-3324-3325-3326 /Bab: 6 hds: 3331 /Bab: 9 hds: 3348 / Bab: 10 hds: 3377-3380 / Bab: 11 hds: 3390 / Bab: 17 hds: 3468 / Bab: 18 hds: 3506-3511-3517-3518-3523-3524-3532-3551-3563
İhtilafu Malik ve’ş-Şafii: Bab: 2 hds: 3603-3604-3608-3609-3610-3612-3616-3619-3621-3622 /Bab: 3 hds: 3624-3625 / Bab: 4 hds: 3626-3627-3628-3629-3630 /Bab: 5 hds: 3633-3636 /Bab: 6 hds:3637 / Bab: 7 hds: 3638-3639-3640 / Bab: 8 hds: 3650 /Bab: 9 hds: 3651 / Bab: 10 hds: 3655-3656-3657 -3658-3659 / Bab:11 hds: 3660 / Bab: 12 hds: 3662-3664-3665 / Bab: 13 hds: 3670-3671 / Bab: 14 hds:3672 / Bab: 15 hds: 3673-3674 / Bab: 16 hds: 3678-3679 / Bab: 17 hds: 3680-3681-3682-3683-3684-3685 / Bab: 18 hds: 3686-3687-3688-3689 / Bab: 19 hds: 3690 / Bab: 20 hds: 3691-3692 /Bab: 21 hds: 3695 / Bab: 22 hds: 3697-3698-3699 /Bab: 23 Hds: 3704-3706 / Bab:24 hds: 3707 /Bab: 25 hds: 3709-3710 / Bab: 27 hds: 3712-3713-3714-3715 /Bab: 28 hds: 3716 /Bab: 29 hds: 3721-3722-3723 / Bab: 30 hds: 3730 /Bab: 32 hds: 3734 / Bab: 33 hds: 3736-3737 /Bab: 34 hds: 3738 / Bab: 35 hds: 3h741 /Bab: 36 hds: 3742-3743 / Bab:37 hds: 3744 /Bab: 39 hds: 3749-3750 /Bab: 40 hds: 3754-3759-3760 /Bab: 41 hds: 3762-3763-3764-3765 / Bab:42 hds: 3769-3770 / Bab: 43 hds: 3774-3775 /Bab: 44 hds:3777-3778-3779 / Bab: 45 hds: 3780-3781-3782-3783-3784-3785-3886 /Bab: 46 hds: 3787 /Bab: 47 hds: 3788 /Bab: 48 hds: 3790-3791 / Bab:49 hds: 3793 /Bab: 51 hds: 3797-3798 /Bab: 52 hds: 3800-3801-3803-3804-3805-3806 /Bab: 53 hds: 3807 /Bab:54 hds: 3808 /Bab: 55 hds: 3809 /Bab: 56 hds: 3810 /Bab: 57 hds:3811 /Bab: 58 hds: 3812 /Bab: 59 hds: 3813-3814 /Bab:60 hds: 3816 /Bab: 61 hds: 3817 -3818-3819 /Bab: 62 hds: 3821 / Bab: 63 hds: 3822 /Bab: 64 hds: 3823 /Bab: 65 hds: 3824 /Bab: 66 hds: 3825 /Bab:67 hds: 3827 /Bab: 68 hds:3830 /Bab:69 hds: 3832 /Bab: 70 hds: 3833-3834 /Bab: 71 hds: 3836 /Bab:73 hds: 3844 /Bab: 74 hds:3847 /Bab: 75 hds: 3849-3854 /Bab: 76 hds: 3855-3856 /Bab: 77 hds: 3857 / Bab: 79 hds:3860 /Bab: 80 hds:3863 /Bab: 81 hds: 3869 /Bab: 82 hds:3870-3871 /Bab:83 hds: 3872-3873-3874-3875 / Bab:84 hds:3876-3877 /Bab: 85 hds: 3878-3880-3882-3883 /Bab: 86 hds: 3884-3885-3886 /Bab: 87 hds: 3887 /Bab: 88 hds:3889 /Bab: 89 hds: 3890 /Bab: 90 Hds: 3891-3892 /Bab: 91 hds: 3896 /Bab: 92 3898 / Bab: 93 hds: 3900 /Bab: 94 hds: 3902 /Bab:95 hds: 3904 /Bab:96 hds: 3905 /Bab: 97 hds: 3907 /Bab: 98 hds: 3908-3909-3910 /Bab: 99 hds: 3911 /Bab: 100 hds: 3913 /Bab: 101 hds: 3915 /Bab: 102 hds: 3916 /Bab: 103 hds:3917 /Bab: 104 hds: 3918 /Bab: 105 hds: 3920 /Bab: 106 hds: 3921 /Bab: 107 hds: 3925 /Bab:108 Hds: 3926 /Bab:109 Hds: 3927-3929-3930 /Bab: 110 hds: 3931 /Bab: 111 hds: 3932-3933 /Bab: 112 hds: 3937 / Bab: 113 hds: 3939 / Bab: 114 hds: 3944 /Bab: 115 hds: 3947-3948 / Bab: 116 Hds: 3949-3950 /Bab: 117 hds: 3951-3952 / Bab: 118 hds: 3954-3955-3956 / Bab: 119 hds: 3957 / Bab: 120 hds:3958-3960-3961 /Burada bab numaralarında bir karışıklık olmuştur. Onların kayd ettiğini ve parentez içerisinde doğrusunu kayd edeceğiz./ Bab: 118 (121) hds: 3962-3963 / Bab: 119(122) hds: 3964 / Bab: 120 (123) hds: 3965 /Bab:121 (124) hds: 3967-3968 / Bab: 122 (125) hds: 3969-3994-3997-3998-3999
Kitabu İbtalu’l-İstihsan: Bab: 1 hds: 4011-14
Kitabu Reddu ala Muhammed b.Hasan: Bab: 8 hds: 4061 / Bab: 9 hds:4063
Kitabu Siyeru’l-Evzai: Bab: 4 hds: 4169
Kitabu Kuruah: Bab:1 hds: 4257-4259-4262
Kitabu Ahkamu’t-Tedebbur: Bab: 15 hds:4275
Kitabu’l-Meketeb: Bab:50: hds: 4292-4293-4294
İhtilafu’l-Hadis: Bab: 1 hds: 31 / Bab: 8 hds: 50-53-57 / Bab: 10 hds: 67 / Bab: 12 hds: 73 / Bab:13 hds: 77 / Bab:14 hds: 84-86 / Bab: 15 hds: 93 / Bab. 16 hds: 98-99-100-102 / Bab: 18 hds: 112-114 / Bab: 21 hds: 120 / Bab: 22 hds: 131-137 /Bab: 23 hds: 141-142 / Bab: 24 hds: 145-146 /Bab: 25 hds: 149-151 / Bab: 26 hds: 153-154 / Bab: 27 hds: 157 / Bab: 28 hds: 159 / Bab:29 hds: 160 / Bab:30 hds: 165-166 / Bab: 31 Hds: 168-169-171 / Bab: 36 hds: 191 / Bab: 37 hds: 193 /Bab: 38 hds: 199-200-201 / Bab:40 hds: 213-214 / Bab: 42 hds: 220-221 / Bab: 43 hds: 226-227-228 / Bab: 45 hds: 234-235 /Bab: 46 hds: 236-237-238-239 /Bab: 49 hds:248 / Bab:50 hds: 249 / Bab:51 hds: 254 / Bab: 52 hds: 258 / Bab:54 hds: 264 / Bab:57 hds: 273 /Bab: 59 hds: 282-284-285 /Bab: 60 hds:289-290-291 /Bab: 62 hds: 298 /Bab:63 hds: 305 / Bab: 64 hds: 308 / Bab: (65 =doğrusu bu) 69 hds: 311-312-315 /Bab: 67 hds: 317-318 / Bab: 68 hds: 324 /Bab: 70 hds: 327-328 /Bab: 73 hds: 338 /Bab: 74 hds: 339 / Bab: 78 hds: 349-350-354-356-358
Eserde ayrıca İmam Malik (rh.a.) Yahya b. Yahya el-Leysi (rh.a.) tarafından nakledilen Muvatta nüshasında geçmeyen hadislerde mevcuttur. Hadis numaraları şunlardır: 902 nolu hadis İmam Şafii (rh.a.) tarikinden başka bir tarikle bilinmemektedir. 1679 nolu hadis Muvatta da yoktur. 2346 nolu hadis el-Leysin rivayetinde yoktur ama İmam Muhhammed b. Hasan’ın rivayetinde geçmektedir. 2874 nolu hadis Ebi Musab (rh.a.) Muvatta rivayetinde bulunmaktadır. 3657 nolu hadis bu İmam Şafii (rh.a.) tarikiyle bilinmektedir. 3698 nolu hadis Gafiki (rh.a.) Musnedu Muvatta’sında Ka’nebi tarikiyle bilinmektedir.3699 nolu hadis İmam Muhammed b. Hasan (rh.a.) Muvatta rivayetinde geçmektedir.3830-3933-3997-3998-3999 nolu hadislerde elde bulunan Muvatta nüshalarında geçmemektedir.
İmam Şafii (rh.a.) “Sunen”in de İmam Malik (rh.a.)’den zikrettiği hadis sayısının 208 adet olduğunu yukarıda belirtmiştik. Sunen’de geçen her hadisin numarasını zikretmek yerine Muvatta’da olduğu halde İmam Şafii (rh.a.) el-Umm’da zikretmediği hadis numaralarını Sunen’i tahkik eden Halil İbrahim Molla Hatir’in araştırma ve notlarına dayanarak ifade edelim:
Sunen’de olduğu halde el-Umm’da geçmeyen ama Muvatta’da yer alan rivayetler:
25-26-27-28-30-33-34-67-78-90-100-101-103-109-112-120-123-136-140-156-158(bu hadis Muvatta’da da yoktur.) 160-166-170-185-187-207-228-232-235-257-259-304-322-325-326-327-338-339-344-352-355-379-380-428-448-449-453-454-482-485-487-488-489-490-495-496-501-510-513-514-521-526-530-543-544-570-571-605-632-635-639-642-643-651-665.
Toplamda 75 hadis Muvatta’da bulunmakla beraber el-Umm’da yer almamaktadır. Bir hadiste Muvatta’da yoktur.
Emir Ebi said Sencer (rh.a.) tertib etmiş olduğu İmam Şafii (rh.a.) Musnedi üzerine çalışma yapan Dr. Mahir Yasir el-Fahl imam Şafii (rh.a.) Musned’inde İmam Malik (rh.a.)’den naklettiği Hadis sayısını 553 olarak kaydetmiştir.8
Doktor Mahir’in sayımı ve Halil İbrahim Molla Hatir’in Sunen sayımları esas alındığında iki eserde toplam nakledilen hadis 553+208=761’dir. Yalnız Sunen’de el-Umm’da geçmeyip Muvatta’da yer alan rivayetler hesaplanmalıdır. Böylece İmam Şafii (rh.a.) eserlerinde İmam Malik’ten nakletmiş olduğu hadis sayısına ulaşalım. Çünkü “Musned” “el-Umm”da geçen hadislerden oluştuğu için daha önce Sunen’de el-Umm’da geçmeyen hadisleri saymış ve yerlerini belirtmiş idik. O sayıma göre 75 hadis el-Umm’da yer almamakla birlikte (1) hadiste eldeki mevcut Muvatta nüshalarında yoktur. Onu da hesaba katarsak 76 hadis olur. O zaman 553+76= 629 hadis eder.
Demek ki İmam Şafii (rh.a.) İmam Malik (rh.a.) Muvattasını ezberleyip rivayet etmekle birlikte eserlerinde ondan 629 hadis kullanmıştır. Yalnız İmam Şafii (rh.a.)’nin ezberlediği Muvatta’da kaç hadis olduğunu bilemiyoruz…
Bu kısa çalışmadan anlaşılması gerekli olan şudur ki; İmam Malik Şer’i ilimleri arzulayan herkese bir nur olmuştur. Allah ondan razı olsun. Onun Rasulullah (s.a.s) sünnetini ve hadislerini toplama gayreti bütün çağlara ışık tutacak bir yol olmuş kendisinden önce yaşamış alimlerin birbirine nakletmiş olduğu hadis ve sünnetleri “Yürünmüş yol” manasına gelen “Muvatta” adlı eserin de kendi çağında ve kendi çağından sonra gelen müctehid alimlere ulaştırmıştır. Bunlar göz önüne alındığında İmam Şafii (rh.a.) sözlerinin nasıl doğru olduğu bir kez daha ortaya çıkmış olmaktadır İmam Şafii diyor ki:
“Hadis söz konusu olduğunda Malik yıldız gibidir.”9
Bu konuda Rasulullah (s.a.s.) şu sözünüde zikredelim.
“Enes b. Malik’ten dedi ki: Nebi (s.a.s.) dedi ki:
“Yeryüzündeki ulamanın benzeri kara ve denizin içerisindeki karanlıklarda kendisiyle doğru (yolun) bulunduğu gökyüzü yıldızlarının benzeridir. Yıldızlar silindiğinde (gözün göremeyeceği bir karanlık veya bulutla görünmez olduğun da) rehber bile kaybolmak üzere olur.”10
İşte İmam Malikte bu yıldız alimlerden biridir. O ve onun gibi olanlara bakılarak Allah’a ve Rasulune giden yolu buluruz. Onların eserlerinin kaybolması yeryüzünde ilmi olarak yerinin doldurulamayacağı bir boşluk oluşturur. Bu sebepten eserleri her daim aktarılmalıdır ki biz ve bizden sonra gelenler yollarını kaybetmesin. Allah’ın rahmeti bereketi, bütün hayrı ve güzelliği imamımız İmam Malik’in ve onun yolu üzeri gidip onun benzeri birer yıldız olan diğer alimlerimizin üzerine olsun. Her ne kadar ilim adına onların seviyesinde olmasak ta onları sevdiğimizden Allah (c.c.) bizleri onlarla beraber tekrar diriltmesini isteriz. Amin.
Tirmizi Sunen (4/420) Ebvabu’l-İlm bab: 18 Hdsno: 2820 & Ahmed b. Hanbel Musned( 13/358) Hdsno: 7980 Şuayb Arnavut hadis için: İsnadı zayıf demiştir. & Ahmed b. Hanbel Musned (8/ 99) Hdsno: 7967 Ahmed Muhammed Şakir hadis için: İsnadı sahih “demiştir. & Humeydi Musned (2/283) Hdsno: 1181 Huseyin Selim Esed hadis için: İsnadı zayıftır. Demiştir. & Heysemi Mevaridu’z-Zaman (2/ 529) Menkıbeler Kitabı bab:- Hdsno: 2308 & İbni Hibban Sahih (6/ 20) K. Hacc Bab:- Hdsno: 3728 & İbni Hibban et-Taksim ve’l-Enva (6/63-4) Hdsno: 4879& Hakim Mustedrek (1/ 461-2) K.İlm Bab: 137 Hdsno: 314 Beyhaki Sunenu’l-Kubra (2/ 129) K. Salat bab:- Hdsno: 1849 & Beyhaki Marifetu’s-Sunen ve’l-Asar (1/87) Mukaddime Hdsno:- & Musnedu’l-Muvatta el-Cevheri (sf/98) Hdsno: 33.
Tirmizi Tercemesi(4/420-1) çev: Osman Zeki Mollamehmetoğlu Yunus Emre y.
Ebu Nuaym İsbehani el-Hilye (5/156) çev: Huseyin Yıldız vdğ. Ocak y.
Ebu Nuaym Hilye (5/156) çev: Hüseyin Yıldız vdğ. Ocak y.
İbn Kesir Büyük İslam Tarihi (10/293) çev: Mehmet Keskin Çağrı y.
Ebu Nuaym İsbehani el-Hilye (5/173) çev: Hüseyin Yıldız vdğ. Ocak y.
Beyhaki Marifetu’s-Sunen ve’l-Asar (1/118-9) Mukaddime Tahkik: Seyyid Kusrev Hasan 2001/1422 Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye Beyrut-Lubnan. & Beyhaki Marifetu’s-Sunen ve’l-Asar (1/144) Mukaddime Hdsno: 382 çev: Hüseyin Yıldız vdğ. Ocak y.
bknz. Musnedu İmam eş-Şafii (1/76) Mukaddime 1.bsm.2004/1425 Ğiras Kuveyt.
Ebu Nuaym Esbehani Hilye(5/149)çev: Hüseyin yıldız vdğ. Ocak y).
Ahmed b. Hanbel Musned (3/157) & Ahmed b.Hanbel Musned (20/52) hdsno: 12600 =Şuayb Arnavut hadis için: “İsnadı cidden zayıftır” dedi. & Ahmed b. Hanbel Musned(10/508) Hdsno: 12537 = Hamza Ahmed ez-Zeyn hadis için: “isnadı hasen” demiştir. & Ahmed b.Hanbel Musned (1/248-9) Hdsno: 2/199 Süleyman Sarı hadis için: “Hasen” demiştir.
