İmam Ebû Hanîfe hakkında yazılmış olan eserleri ele almadan önce bizzat Ebû Hanîfe’ye isnat edilen bu eserler hakkında kısaca bilgi vermek gerekir. Ancak şunu hemen belirtmek gerekir ki Ebû Hanîfe’ye isnat edilen bu eserlerin bizzat Ebû Hanîfe tarafından kaleme alınmış olduğu hususu tartışılmalıdır. Şimdi bu eserleri sırayla ele alalım.
1. Zâhiru’r –Rivâye: Ebû Hanîfe fıkhî meseleleri ders halkasında istişareye açıp çeşitli müzakerelerden sonra ortaya çıkan çözümleri talebelerine yazdırdığı için öğrencisi Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî’nin kaleme aldığı Zâhiru’r Rivâye metinlerinin ona isnadında ittifak olduğu nakledilmektedir. el-Asl (el-Mebsût) , ez-Ziyâdât, el-Câmiu’l- Kebîr, el-Câmiu’s-Sağîr, es-Siyeru’l-Kebîr, es-Siyeru’l-Sağîr adlı eserler Zâhiru’r-Rivâye’yi oluşturan eserlerdir. El-Hâkimu’ş-Şehîd diye anılan Ebu’l-Fazl el-Mervezî İmam Muhammed tarafından kaleme alınan bu altı kitabı ‘’el-Kâfî’’ adı altında birleştirerek şerh etmiştir. Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed es-Serahsî de Mervezî’nin bu eserinden esinlenerek otuz cüzü bulan el-Mebsût adlı meşhur eserini yazmıştır.
2. el–Müsned: Talebeleri tarafından Ebû Hanîfe’den rivayet edilen hadisleri ihtiva eden eserdir. Rivayetlerin toplanmasında veya tasnifinde etkin rol oynayan şahısların adlarıyla anılan ve önemli bir kısmı basılmış olan yirmiyi aşkın Ebû Hanîfe Müsned’i mevcuttur. Hindistan 1300; İstanbul 1309; Lahor 1312; Leknev 1318; Kahire 1327; Berlin 1929. El- Müsned, Aliyyü’l-Karî tarafından ‘’Şerhu Müsnedi’l-İmam Ebî Hanîfe’’ adlı altında (el-Matbaatu’l-Müctebai, Delhi 1312) ve Celalüddîn es-Süyûtî tarafından ‘’Tâ’lîkâtü’l-Münîfe alâ Müsnedi Ebî Hanîfe’’ adı altında ( Süleymaniye, Raşid Efendi, nr. 448) şerh edilmiştir. Eser Muhammed Selim Köse tarafından Türkçe’ye de çevrilmiştir. (Emin Yayınları, İstanbul 1993).
3. el-Fıkhu’l-Ekber: Akaide dair olup Ehl-i Sünnet akaidinin ana hatlarının ortaya konulduğu bir eserdir. Birçok şerhi bulunan eser bazı Doğu ve Batı dillerine de tercüme edilerek defalarca basılmıştır. Delhi 1289; Kahire 1323; Haydarâbâd 1342; Lahor 1890; Riyad 2015.
4. el–Fıkhu’l- Ebsat: Akaid ilgili olup oğlu Hammâd ile talebeleri Ebû Yûsuf ve Ebû Mutî’ el-Belhi tarafından rivayet edilmiştir. Kahire 1307, 1324, 1368 (M.Zâhid el-Kevserî neşri).
5. el-Âlim ve’l Müteallim: Soru cevap tarzında kaleme alınmış akaide ilmine ait bir eserdir. İstanbul (t.y); Haydarâbâd 1349; Kahire 1368 (M. Zâhid el-Kevserî neşri).
6. er-Risâle: Ebû Hanîfe Basra kadısı Osman el-Betti’ye hitaben yazdığı bu eserinde akaid konularında kendisine yöneltilen bazı itham ve iddialara cevap vermektedir. Kahire 1368 (M. Zâhid el-Kevserî neşri).
7. el-Vasıyye: Akaid konularını kısaca ele alan bir risaledir. Kahire 1936. İmam Ebû Hanîfe’nin aynı adla oğlu Hammâd’a, öğrencileri Ebû Yûsuf, Yûsuf b. Hâlid es-Sumtî el-Basrî’ye ve kime hitaben yazıldığı belli olmayan Süleymaniye/Veliyüddîn Efendi, Fatih, Kahire, Berlin, Münih, Paris, Cezayir ve Leiden kütüphanelerinde yazma olarak ayrıca dört tane daha nüshası olduğu nakledilmektedir. Ebû Hanîfe’nin el-Vasıyye adlı eseri Ekmelüddîn el-Bâbertî tarafından “Şerhu Vasiyyeti’l-İmam Ebî Hanîfe” adı altında kaleme alınmış ve 1327’de basılmıştır.(b.y),(m.y). Eserin Ebû Said el- Hâdimî tarafından (Adana İl Halk ktp. nr.885); Osman b. Mustafa tarafından “Şerhu Vasiyyeti Ebî Hanîfe li İbnihi Hammâd” adı altında (Süleymaniye ktp. H. Hüsnü Paşa, nr.1461) ve Hüseyin b. İskender tarafından “Cevheretü’l-Münîfe fî Şerhi Vasiyyeti Ebî Hanîfe” adı altında (Ankara İlâhiyat Fak. Nr.37370) yapılan şerhleri vardır. Eser ayrıca Ali Hanîfe b. Muhammed Antalyavî tarafından “Şerh-i Vasiyyet-i Ebû Hanîfe” adı altında Osmanlıca olarak kaleme alınmıştır. (Süleymaniye ktp. Lala İsmail, nr.63).
8. el-Kasîdetü’n- Nu’mâniyye: Hz. Peygamber için yazılmış olan bir na’t’tır. Kahire 1282, 1299; İskenderiye 1288; İstanbul 1279, 1298, 1320. Kasîdenin Halîl b. Yahya tarafından Sürûru’l-Kulûbi’l- İrfaniyye bi Tercemeti’l-Kasîdeti’n-Numâniyye adıyla yapılan Türkçe tercümesi ( İstanbul 1268 ), İbrahim b. Mehmed el-Yalvaci’ nin satır arası tercümesi ( el-Mecmûâtü’l- Kübrâ, İstanbul 1276 ) ve Muhammed A’zam b. Muhammedyâr’ın Rahmetü’r-Rahmân adlı Hintçe şerhi ( Delhi 1897 ) bu arada zikredilebilir.
İmam Ebû Hanîfe’nin Akaide dair yazmış olduğu eserlerin ihtiva ettiği konular Osmanlı âlimlerinden Beyazîzâde Ahmed el-Bosnavî tarafından Kelâm kitaplarının tertibine göre “el- Usûlu’l- Münîfe” adıyla bir araya getirilmiş, yine aynı müellif tarafından “İşâretü’l-Meram” adıyla şerh edilmiştir. Ebû Hanîfe’ye nispet edilen, oğluna ve diğer bazı talebelerine hitaben yazılmış dînî, ilmî ve ahlâkî öğütleri içeren başka risaleler de vardır. Bunların dışında kaynaklarda Ebû Hanîfe’ye nispet edilen “Mücadele li Ehadi’d-Dehriyyîn” (bu eser “ Bahsu Ebî Hanîfe maa’ d-Dehrî ” başlığı ile Adana İl Halk Kütüphanesi nr. 297.451’ de vardır.), “ed-Davâbitu’s-Selâse”, “Risâle fi’l Ferâiz”, “Duâu Ebî Hanîfe” , “Muhatabetü Ebî Hanîfe ma’a Ca’fer b. Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî ” , “ el-Maksûd fi’s-Sarf ” , “er-Redd ale’l-Kaderiyye”, “Ma’rifetü’l-Mezâhib”, “el-Mehâric fi’l-Fıkh” gibi birçok eserden söz edilmekteyse de bu eserlerin Ebu Hanife’ye ait olduğunu ihtiyatla karşılamak gerekmektedir.
İmam Ebû Hanîfe’ye nispet edilen eserleri bu şekilde belirttikten sonra Ebû Hanîfe ile ilgili kaleme alınmış eserleri müelliflerinin soyadı, künyesi ve lakabını dikkate alarak şu şekilde sıralamak mümkündür.**
AFÎFÎ Seyyid, Hayâtu’l-İmam Ebî Hanîfe, el-Matbaatu’s-Selefîyye, Kahire 1350h.
-------- “et-Tecdîd fi’l-İslâm, el-Müceddidün fi’l-Karni’s-Sânî el-Hicrî, el-İmâm Ebu
Hanife ” , Mecelletü’l-Ezher, IX, I. Mısır 1939.
AHMED NACİ, Abdülganî, “ Ebû Hanîfe ve Hurriyetü’r-Re’y ”, Mecelletü’l Ezher,
XI. VI. I, Mısır 1974.
AHMED REŞİD PAŞA, İmâm Azam’ın Siyasi Terceme-i Hâli, İstanbul 1328.
ALİ Mahmud Hüseyin, Ebû Hanîfe’ nin İslâm Hukuku ile İlgili Temel Görüşleri
(Basılmamış Doktora Tezi ) İst. Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1988.
ALİ el-KARİ Nureddin Ali b. Sultan Muhammed el-Herevi, Menâkibu’l-İmâmi’l-A’zam,
Haydarâbâd 1332.
-------- Edilletü Mu‘ tekadi Ebî Hanîfe fî Hakki Ebeveyi’r-Resûl, Süleymaniye
Kütüphanesi, Damad İbrahim, nr. 298.
-------- Risâle fi’r-Redd alâ men Zeyyefe Mezhebe Ebî Hanîfe. Süleymaniye Ktp.,
Aşir Efendi, nr. 409: Esad Efendi, nr. 1690.
AMASYALI Nuh b. Mustafa, el-Kelimatü’ş-Şerife fi Tenzihi Ebî Hanîfe ani’t-Turuhat,
Beyazid Ktp. Veliyüddin Efendi, kayıt nr. 8893, demirbaş nr. 1142;
Ankara İlahiyat Ktp., nr. 7590.
el-BABERTİ Ekmeluddîn Muhammed b. Mahmud b. Ahmed el-Hanefî, en-Nüketü’z-Zarife
fi Tercihi Mezhebi Ebî Hanîfe, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 3613.
-------- Risâle fi Beyani Fadli’l-İmam Ebi Hanife ve Mezhebih, Süleymaniye Ktp.,
Laleli, nr. 523.
-------- Risâle fi Tercihi Mezhebi Ebi Hanîfe alâ Gayrihi mine’l-Eimme,
Süleymaniye Ktp., Laleli, nr. 810; Koca Ragıp Paşa Ktp., nr. 1479; Beyazıt, Veliyüddin Efendi, nr. 786.
-------- Şerhu Vasıyyeti’l-İmâmi’l-Azam, Beyazıt Ktp., nr. 2957.
-------- er-Risaletü’n-Nadre li Mezhebi’l-İmâmi’l-A‘zam Ebî Hanîfe, Leipzig, nr.
707; Kahire, VIII, 147.
-------- Risale fi enne Mezhebe Ebî Hanîfe Akdemi ve Ercahi’l-Mezâhib, Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 2725.
-------- Risale ti Tafdîli Mezhebi Ebi Hanife alâ Gayrihi ve li Nefsih, Beyazıt Devlet
Ktp. , Veliyyüddin Ef. nr. 3230.
el-BAZZARÎ Muhammed b. Muhammed b. Şihab b. Yusuf el-Kerderi, el-Menâkibü’l-
Kerderiyye fî Sîreti’l-İmam Ebî Hanîfe , Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddîn Ef.
nr. 1619.
BEBEK Adil, İslâm Akaidinde Ebû Hanîfe ve el-Fıkhu’l-Ebsat (Yüksek Lisans Tezi),
Marmara Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1984.
el-BENGALÛRİ Abdülkuddüs el-Kâdirî, Tezkiretun’n-Nu‘mân, Bengalur 1312.
el-BERNî Muhammed Aşık İlâhi, el-Mevahibu-ş-Şerife fi Menâkibi’l- İmâm Ebî
Hanîfe, Mektebetü İslâh ve Tebliğ, Haydarâbâd (t. Y.).
BEYAZİZÂDE Ahmed b. Hüsamüddin el-Bosnevî, İşârâtü’l-Meram min İbârâti’l-İmâm,
nşr. Yûsuf Abdürrezzâk, Kahire 1949.
-------- Usulü’l-Munîfe li’l-İmâm Ebî Hanîfe, Süleymaniye Ktp. Kılıç Ali Paşa, nr.
567. Eser İlyas Çelebi tarafından Türkçeleştirilmiştir. Marmara İl. Fak. Vakfı, İstanbul 1996.
el-BEYHAKÎ Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn, Muhtasaru’l-Hilâfiyyât fi Beyâni İhtilâfi’l-
İmâm Ebî Hanîfe, Topkapı Sarayı.III. Ahmed ktp., nr. 1066, 1081.
el-BEZZÂZÎ Muhammed b. el-Kerderi, Menâkibu Ebî Hanife, Haydarâbad 1321, Beyrut
1981.
el-BUHÂRİ Abdulazîz Alâuddîn b. Ahmed, Risâle li Reddi’l-Gazali li Tahdietihi’l- İmam
Ebî Hanife, Süleymâniye ktp. ,İbrahim Efendi, nr. 860.
CEMAL Mehmet, Ebû Hanife, Beyan Yayınları, İstanbul 1984.
el-CÜNDÎ Abdülhalîm, Ebû Hanîfe, Batalu’l- Hurriyye ve’l-Tesâmuh fi’l- İslam, Kahire
1970.
ed-DAFRÎ ed-Dürretü’l-Münîfe fî Fıkhi’l İmam Ebî Hanîfe, Süleymaniye Ktp., nr.
103736.
DAIBER Hans, The Islamic concept of belief in 4th/10th century: Abu’l-Lait as
Samarqandi’s commentary on Abu Hanifa, al-Fiqh al-absat, Studia culturae
Islamicae; 52. Institute for the study of languages and Cultures of Asia and
Africa, Tokyo University of Foreign Studies. Oxford; British Library, 1995.
ed-DARENDEVÎ Muhammed b. Ömer b. Osman el-Hanefî, Risâle fî İdâhi Kavli Ebî
Hanîfe, Süleymaniye Ktp., Şehzade Mehmed, nr. 110.
DICKINSON Eric, Ahmad b. al-Salt and his biography of abu Hanifa, Journal of the
American Oriental Society, New Haren; Jul-Sep 1996; Vol. 116, Iss. 3, pg.
406, 12 pgs.
ed-DİMENHÛRÎ Ahmed b. Abdilmün’im, İthâfü’l-Muhtedîn bi Menâkıbi Eimmeti’d-Dîn
(el-Erbaa’), Kahire II, VI. 5.
ed-DİMEŞKÎ Muhammed b. Yusuf es-Sâlihî, Ukûdu’l-Cumân fî Menâkıbi’l-İmami’l-
A’zam Ebî Hanîfeti’n-Nu’mân, Thk. Ebu’l- Vefâ el-Efgâni, Haydarâbad
1974, Mekke 1398-1399.
ed-DÎNEVERÎ Ebu’l-Hasen, Menâkibu Ebî Hanîfe ve Ahbâru Ashabih, Manisa 1342.
DOĞAN İsa, Mürcie ve Ebû Hanîfe, Kardeş Matbaası, Samsun 1992.
DURAN Ahmet, Ebû Hanîfe, Ahmed Matbaası, İstanbul 1973.
EBU’L-KÂSIM Abdülalîm b. Ebî Kâsım, Kalâidu Ukûdi’d-Dürer ve’l-İkyân fî Menâkıbi
Ebî Hanîfeti’n-Numân, Süleymaniye Ktp., Hamidiye, nr. 1176.
-------- er-Ravdatü’l-Âliyetü’l-Münife fi Menâkibi’l-İmâm Ebî Hanîfe, ( nüshası
bulunamadı).
EBU’L-VECD Şemsuddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdissettâr, Menâkibu Ebî
Hanîfe, Topkapı Sarayı, III. Ahmed, Kayıt nr. 2815.
EBÛ YÛSUF Ya’kub b. İbrahim, İhtilâfü Ebî Hanîfe ve İbn Ebî Leyla, nşr. Ebu’l-Vefâ el-
Efgâni, Kahire 1938.
EBÛ ZEHRA Muhammed, Ebû Hanîfe, Kahire 1947.
el-EBYÂNÎ Muhammed Zeyd-Muhammed Selâme es-Secleti, Şerhu Murşidi’l-Hayrân ilâ
Ma’rifeti Ahvâli’l-İnsân fî’l-Muâmelâti’ş-Şer’iyye alâ Mezhebi’l- İmâmi’l-
A’zam Ebî Hanîfeti’n-Nu’mân b. Sâbit Mulâimen li Sâiri’l-Aktâri’l-
İslâmiyye, Matbaatü’l-Meârif, Bağdad 1955.
el-ELMAÎ Abdülgafûr b. Huseyn b. Ali, Menâkibu Ebî Hanîfe, Selim Ağa Ktp., IV, 538.
el-EZHERÎ ez-Zehrî, ed-Durretü’l-Münîfe alâ Mezhebi’l-İmam Ebî Hanîfe, Kütahya
Tavşanlı Zeytinoğlu İlçe Halk Ktp., nr. 318.
FEYYAZ Şakir Zîb, Ebû Hanîfe Beyne’l-Cerh ve’t-Ta’dîl, Câmiatü Ummi’l-Kurâ
(Basılmamış Mastır Tezi), Mekke 1976.
GAVECÎ Vehbi Süleyman, Ebû Hanîfeti’n-Numân, İmâmu’l-Eimmeti’l-Fukahâ,
Dârü’l-Kalem, Dımaşk 1987.
el-GAZNEVÎ Siracüddîn Ebû Hafs Ömer b. İshâk, el-Gurretü’l-Münife fî Tahkiki Ba’di
Mesâili’l-İmâm Ebi Hanife, Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, Beyrut 1986.
GIVONI J., The Murji’a and the Theological School of Abu Hanifa: A historical and
ideological study, thesis ( Ph. D.), University of Edinburgh, 1977.
GÖZÜBÜYÜKZADE İbrahim b. Muhammed, Risale lî Tahkiki Kavli Ebi Hanife “Allah
Vâhid” . Millet ktp. , Ali Emiri Arabî, nr. 4333.
el- HÂKİMÎ M. Rıza, Levle’s-Senetân le Heleke’n- Nu’mân. (b.y.), 1985.
el- HALEBÎ Muhammed b. Ömer, Terceme-i Menâkıb- ı İmam- A’zâm, Süleymaniye ktp. ,
Düğümlü Baba, nr. 523.
el- HAMEVÎ Şehâbuddîn Ahmed b. Muhammed, Tezhîbu’s- Sahîfe bi Nusreti’l- İmam Ebî
Hanife, Süleymaniye ktp. ,Esad Efendi, nr. 3631
el- HANEFÎ Muhammed b. Muhammed el-Malik, Şerhu Vasiyyeti’l- İmâmi’l- A’zam,
Ayasofya ktp. ,nr. 2330
el- HANEFÎ Huseyn b. İskender, Cevheretu’l- Munîfe fî Şerhi Vasiyyeti Ebî Hanife,
Süleymaniye ktp. ,nr. 63524, vd. Kütahya Vahit Paşa İl Halk ktp. ,nr. 2088,
Kayseri Raşid Efendi ktp. ,nr. 606. , Ankara İlahiyat Fak. , nr. 37370.
el- HANEFÎ Muhammed b. Abdillah ed-Deyrî, el-Mesâilu’ş-Şerife fî Edilleti Ebî Hanife,
Topkapı Saray ktp. ,Emanet Hazinesi, nr. 711.
el- HAREZMÎ Ziyauddîn Ebu’l-Müeyyed el-Muvaffak b. Ahmed, Menâkibu’l- İmam Ebî
Hanife, Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu, nr. 424.
el- HARİZMÎ Ebu’l-Müeyyed Muhammed b. Mahmud el-Hanefî, Câmiu’l-Mesânidi’l-
İmami’l-A’zam Ebî Hanife, Süleymaniye ktp. ,nr. 6753.
HASAN el- BASRÎ, Risâle fî Beyâni’l- İ’tikâd alâ Mezhebi Ebî Hanîfe, Adana İl Halk ktp.,
nr. 151.
el- HÂSSÎ Sadruddîn Muvaffak b. Muhammed el-Harizmî, el-İbâne fî’r-Redd alâ men
Şenea’ alâ Ebî Hanîfe, Süleymaniye ktp. , Şehid Ali Paşa, nr. 1567.
el-HATÎB el-BAĞDADÎ Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Menâkibu’l- İmami’l-A’zam, Selim Ağa
ktp. , no. III, 538.
el- HEMEDÂNÎ Ebu’l Alâ el-Hasen b. Ahmed, Kırââtu Ebî Hanîfetî’n- Nu’mân, Antalya/
Elmalı. nr. 2548.
el- HİMMÂNÎ Ebu’l-Abbâs Ahmed b. es-Salt, Fasl fî Menâkibi Ebî Hanîfe, Mektebetu
Tal’at, Mecmûa; 432.
el-HİNDÎ Ömer b. İshak, el-Gurretu’l-Munîfe fî Tahkîki’l-İmam Ebî Hanîfe, Beyrut 1986.
el- HUSEYNÎ Nûruddîn Mustafa b. Muhammed Emîn, el-Metâlibu’l-Munîfe fî’z- Zebbi
ani’l İmam Ebî Hanîfe, Bağdat 1910, 1990.
İBLÂĞ İnâyetullah, el-İmamu’l-A’zam Ebû Hanîfe el-Mütekellim, Tah. Muhammed
Ali Mahcûb, Kahire 1971.
İBN ABDİLBER Ebû Amr Yûsuf b. Abdillah, el-İntikâ fî Fedâili’s- Selâseti’l- Eimmeti’l-
Fukahâ: Mâlik, Şâfiî, Ebû Hanîfe, Mektebetu’l Kudsî, Kahire 1350.
İBN ABDİLMELİK Muhammed b. Ali, Risale fî’l-İntisâr ilâ Mezhebi Ebî Hanîfe,
Süleymaniye ktp. ,Kılıç Ali Paşa, nr. 698.
İBN ABDİRRAHMÂN Muhammed Hâmis, Usûlu’d- Dîn İnde’l-İmam Ebî Hanife,
Daru’s-Sâmiî, Riyad 1996.
İBN BİLÂL Ebû Abdillah Şemsuddîn Muhammed b. Muhammed, Risale fî Tercihi ma
Zehebe İleyhi Ebu Hanîfe, Süleymaniye ktp. , Sezer nr. 329.
İBN EBî ŞEYBE, Rudûd Alâ Ebî Hanîfe, nşr. M. Zahid el-Kevserî, Kahire 1360h.
İBN HACER el-HEYSEMÎ, Şihabuddîn Ahmed, el-Hayrâtu’l-Hisân fî Menâkıbi’l-İmâmi’l-
A’zam Ebî Hanîfe en-Nu’mân, Thk. Halil el-Meys, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,
Beyrut 1403/1983.
İBN KE’S Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Hasen, Tuhfetü’s-Sultân fî Menakibi’n-Nu’mân,
(nüshası bulunamadı).
İBN KUTLUĞA Ebu’l-Fidâ Zeynuddîn Kâsım, el-Ecvibe an İ’tirazâti İbn Ebî Şeybe alâ
Ebî Hanîfe (nüshası bulunamadı).
-------- Tabsiratü’n-Nâkıd fî Keydi’l-Hâsid (Ebû Hanîfe’nin görüşlerini savunmaya
yönelik bir eserdir. Nüshası bulunamadı).
İBN MANSÛR Mahmûd, Fasl alâ Takdîmi Mezhebi Ebî Hanîfe, Chester Beatty Library,
no. 4216, Dublin, İrlanda.
İBN MUHAMMED Muhammed b. Mahmud, Mesânidu’l-İmami’l-A’zam Ebî Hanîfeti’n-
Nu’mân, Atıf Efendi, nr. 611.
İBN NAKÎB Muhammed b. Muhammed, Menâkibu’l-İmam Ebî Hanîfe, Haracî Zâde, no.II,1046, Bursa.
İBN ÖMER Rasûl b. Ya’kub, Kitabu’l-Vasiyyeti’l-İmam Ebî Hanîfe, Erzurum İl Halk ktp.,
nr. 20694.
İBNÜ’S-SÜBKÎ Tacüddîn Abdülvehhâb b. Ali eş-Şafiî, Kasîde fi’l-İhtilâf Beyne Ebî Hanîfe
ve’l-Eş’arî, Süleymaniye ktp. Reisülküttab, nr.297.
İSLAMOĞLU Mustafa, İmamlar ve Sultanlar: Şehid İmam Ebû Hanîfe, Denge Yayınları,
İstanbul, 1993.
el-KANPURÎ Abdülevvel, en-Nevâdiru’l-Munîfe bi Menâkıbi’l-İmam Ebî Hanîfe, Kanpur
1310h.
el-KEFEVÎ Mahmûd b. Süleyman, Kitâbu A‘lâmi’l-Ahyâr min Fukahâi Mezhebi’n-
Nu’mâni’l-Muhtâr, Veliyüddîn Kütüphanesi, nr. 1616.
el-KERDERÎ Hâfizuddîn Muhammed b. Şiâb el-Harizmî el-Bezzâzî, Menâkibu Ebî Hanîfe
(Mekkî’nin Menakıbı ile birlikte), Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1981.
el-KERDERÎ Şemsüleimme Muhammed b. Muhammed b. Abdissettâr, er-Red ve’l-İntisâr li
Mezhebi Ebî Hanîfe, Süleymaniye ktp. Şehid Ali Paşa, nr. 642/1244.
-------- Risâle fî Te’yîdi Mezhebi’l-İmam Ebî Hanîfe, Süleymaniye ktp., Şehid Ali
Paşa, nr. 780.
-------- er-Redd alâ men Yüânidu Ebâ Hanîfe ve Ashâbeh, Süleymaniye ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 799.
el-KERDERÎ Ebu’l-Vecd Muhammed b. Abdissettâr el-İmâdî, er-Redd ve’l-İntisâr fi’z-Zeb
ani’l-İmam Ebî Hanîfe ve Menâkıbih, Beyazıt ktp., Veliyyüddîn Efendi, nr.
1620.
el-KEVSERÎ Muhammed Zahîd b. el-Hasen, Akvemü’l-Mesâlik fî Bahsi Rivayeti Mâlik an
Ebî Hanîfe ve Rivâyeti Ebî Hanîfe an Mâlik ( İhkâku’l-Hak ile birlikte), Mısır
1360 h.
-------- en-Nüketü’t-Tarîfe fî’t-Tehaddüs an Rudûdi ibn Ebî Şeybe ala Ebî Hanîfe,
Matbaatü’l-Envâr, Kahire 1365 h.
-------- Te’nîbu’l-Hatîb alâ mâ Sâkahu fî Tercemeti Ebî Hanîfe mine’l-Ekâzîb,
Matbaatu’l-Envâr, Kahire 1942.
el-KİRÂNEVÎ Habîb Ahmed, Ebû Hanîfe ve Ashâbuh, Tah. Eşref Ali Tehânevî, Dâru’l-
Fikri’l-Arabî, Beyrut 1989.
KİRMÂNÎ, Menâkibu’l-İmâmi’l-A’zam, Hekimoğlu ktp. nr. 806.
el-KONEVÎ Nuh b. Mustafa el-Mısrî el-Hanefî, el-Kelimâtü’ş-Şerîfe fî Tenzîhi Ebî Hanîfe,
Süleymaniye ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 4611.
KUDÛRİ Ebu’l-Hasen Ahmed b. Muhammed el-Bağdâdî, Nebze min Menâkıbi Ebî
Hanîfe, Koca Ragıb Paşa ktp., nr. 1479.
el-KURAŞÎ Muhyiddîn Ebû Muhammed Abdülkâdir, ed-Dürerü’l-Münîfe fî’r-Redd alâ
İbn Ebî Şeybe ani’l-İmâm Ebî Hanîfe, (nüshası bulunamadı).
-------- el-Bustân fî Menâkibi’n-Nu’mân, [Kuraşî, el-Cevâhiru’l-Mudiyye’de (I, 49-,
63) bu eserin özetini vermektedir].
el-KUŞEYRÎ Kasım Abdülkerim b. Hevâzin, Menâkibu’l-İmam Ebî Hanîfe, Amasya
Bayezid, nr. 1435/2; Süleymaniye ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr.2017.
MADELUNG W., The Islamic concept of belief in the 4th/10th century, Abu’l-Lait as-
Samarqandi’s commentary on Abu Hanifs ‘Al-Fiqh Al-Absat’ – Daiber, H. J
ROY ASIATIC SOC 6; 420-421 Part 3 NOV 1996.
MANASTIRLI İsmail Hakkı, Mevâhibu’r-Rahman fî Menâkıbi’l İmam Ebî Hanife en-
Numân, Mahmut Bey Matbaası. İstanbul 1310 . Bu eser İbn Hacer el-
Heysemî’nin ‘’el-Hayratü’l-Hısan fî Menakıbi’l İmami’l-Azam Ebî Hanifeti’n-
Numan ‘’ adlı eserinin tercümesidir.
al-MAKTUQ Abdullah M.M., An analytical study of section of shirazi’s al-Nukat fi al-
Masa’il al-mukhtalaf fiha bayna al-Shafi’i wa Abu Hanife: thesis submitted
for the degree of Doktor of Philosophy , in the Faculty of Arts’ at the
Universty of Glasgow ,Department of Arabic and Islamic Studies , University
of Glasgow, 1996.
MEHMED KÂMİL Fevayihu’l-Münife fî Tercemeti’n-Nesayıh li Ebî Hanîfe, Nişan
Berberiyan Matbaası, İstanbul 1312.
el-MEKKÎ el-Muvaffak b. Ahmed , Menâkibu Ebî Hanife , Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut
1981 .
el-MERGÎNANÎ Zahiruddin, Menakibu Ebî Hanîfe, (Nüshası bulunamadı.)
MERTTÜRKMEN M.Hilmi, Buharî’nin Ebû Hanife’ye İtirazları ve Aralarındaki
İhtilaflar, Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi (Basılmamış Doktora
Tezi) Erzurum 1976.
MUSTAFA Şeyh, Menâkıbu Ebî Hanîfe ve Ashabih, Süleymaniye ktp. Reisülküttab, nr.
1976.
el-MÜDERRİS Hüseyin, Menakîbu Ebî Hanife, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi,
Muhammed Tavit et-Tanci nüshası .
MÜSTAKİMZADE Süleyman Saadettin b. Muhammed, Menâkıb-ı İmam-ı A’zam,
Süleymaniye ktp. Esad Efendi, nr. 2420; Bağdatlı Vehbi Efendi, nr.1248.
NAR Önder , İmam Ebu Hanife ve İman, Allah ve Peygamberlik Anlayışı (Basılmamış
Yüksek Lisans Tezi ), Uludağ Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 1996.
en-NÂSIHÎ Abdullah b. Huseyn, el-Muhtelef Beyne Ebî Hanife ve’ş-Şafii, Süleymaniye
Kütüphanesi,Bağdatlı Vehbi Efendi,nr.464
en-NÎSÂBÛRÎ, Ebû Yahya Zekeriyya b.Yahya, Menâkibu Ebî Hanife (Nüshası bulunamadı)
en-NU’MÂNÎ M. Abdurreşîd , Mekânetü Ebî Hanîfe fi’l-Hadis, ed-Dirasâtu’l-İslamiyye,
XXIV,1,İslâmâbâd 1989.
OSMANZÂDE Tâib Ahmed, Menâkıb-ı İmâm-ı A’zam, (Türkçe, nüshası bulunamadı).
PÎRÎZADE İbrahim b. Hüseyin b. Ahmed, Risâle fî Mezhebi’l-İmâm, Süleymaniye ktp., Âşir
Efendi, nr. 420.
el-PUŞDERÎ Huseyn, el-Mebâhisu’ş-Şerîfe fî Menâkıbi’l- İmam Ebî Hanîfe, Süleymaniye
ktp., H. Hüsnü Paşa, nr. 833.
er-RÛMÎ Nuh b. Mustafa el-Mısrî, ed- Dürru’l- Munazzam fî Menâkıbi’l-İmâmi’l-A’zam,
Veliyyüddîn Efendi (Bayezit), no. IV, 571.
es-SA’DÎ Ebu’l- Kâsım Abdullah b. Muhammed, Fedâilu Ebî Hanîfe, ez-Zâhiriyye,
Mecmû’, 63.
es- SAYDELÂNÎ Yûsuf b. Ahmed el-Mekkî, Menâkıbu Ebî Hanîfe , (nüshası bulunamadı).
es-SAYMERÎ Ebu Abdillâh Huseyn b. Ali, Ahbâru Ebî Hanîfe ve Ashâbih, Haydarâbad,
1394/1974, Beyrut 1976.
es-SEBEZMÛNÎ Abdullah b. Muhammed, Keşfu’l-Âsâri’ş-Şerîfe fî Menâkıbi Ebî Hanîfe
(nüshası bulunamadı).
es- SELMÂSÎ Yahya b. İbrahim b. Muhammed, Menâzilü’l-Eimmeti’l-Erbaa’ , Fatih ktp.,
II. 4446.
SEPETÇİOĞLU Mustafa Necati, Kutsal Mahpus: Ebû Hanîfe, Akran Yayıncılık, İstanbul
1990.
SHIBLI NÛMANI Muhammed, Îmam Abû Hanîfah Life and work (Sîrat-ı Nu’mân), Ter.
M. Hâdi Hussain , Lahore 1977.
es- SİVASÎ Muharrem Efendi b. Muhammed b. Arif ez-Zîlî, Menâkibu Ebî Hanîfe ve
Eimmeti’l- Mezâhib, Süleymaniye ktp., Bağdatlı Vehbi, nr. 1147.
es- SİVASÎ Şemsüddîn, Menâkıb-ı İmam-ı A‘zam (manzum), İstanbul 1291.
SÖZBİLİMCİ Kenan, Ebû Hanîfe Hakkında Yazılan Menkıbeler ve “Menâkıb-ı İmam-ı
Azam” Transkribesi, (Basılmamış Mezuniyet Tezi), Ankara Ün. İlâhiyat Fak. Ankara 1980.
es-SUYÛTÎ Celâlüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, Tebyidu’s- Sahîfe fî Menâkıbi’l-İmam
Ebî Hanîfe, Haydarâbad 1317 h.
ŞEYH EBÛ SAÎD, Menâkıb-ı İmam-ı A’zam. (Farsça, nüshası bulunamadı).
eş-ŞÂFİÎ Muhammed b. İdris, el-Hayrâtu’l- Hisân fî Menâkıbi’l- İmâmi’l–A’zam Ebî
Hanîfeti’n – Nu’mân, Thk. Muhammed Âşık İlâhî el- Bernî, Dâru’l- Erkâm,
(b.y.) 1998.
-------- Manzûme fî Medhi’l – İmam Ebî Hanîfe, (m.y. ) İstanbul 1279.
eş-ŞİK’A Mustafa, el-İmamu’l-A’zam Ebû Hanîfeti’n-Nu’mân, Dâru’l- Kütübi’l- Mısriyye,
Kahire 1983.
eş- ŞÎRÂZÎ Ebû İshâk, el-Muhtasar fî ma’htelefe fîhi Ebû Hanîfe ve’ş-Şâfiî, Süleymaniye
Ktp. Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 507.
eş- ŞİRMÂZÎ Ebû Ca’fer Ahmed b. Abdillah, Risâle fî’l- Cevâb an İ’tirâzâti’l-Muhâlifîn li
Ebî Hanîfe , Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 507.
eş- ŞUAYBÎ Muhammed b. Ahmed, Menâkibu’n- Nu’mân. (nüshası bulunamadı).
et-TAHAVÎ Ebû Ca’fer, Menâkibu Ebî Hanîfe, (nüshası bulunamadı).
et-TARABLUSÎ Burhanuddîn İbrahim b. Musa b. Abdillah, Mevahibu’r- Rahmân fî
Mezhebi Ebî Hanîfeti’n-Nu’mân, Süleymaniye Ktp., Laleli, nr. 1226.
et-TEHÂNEVÎ Zafer Ahmed el- Osmânî, Ebû Hanîfe ve Ashâbuhu’l- Muhaddisûn
(Mukaddimetü İ’lâi’s- Sunen içinde. I, 3. cüz ), İdâratü’l- Kur’ân ve’l-
Ulûmü’l-İslamiyye, Karaçi 1387 h.
UZUNPOSTALCI Mustafa, Ebû Hanîfe, Hayatı ve İslâm Fıkhındaki Yeri (Basılmamış
Doktora Tezi ) Konya 1985.
ÜNAL İsmail Hakkı, İmam Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis
Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Ankara 1994.
el-YEMÂNÎ Ebû Bekr Atîk b. Dâvud, Kitâbu’l-Beyân ve’l–Burhân fi Cümelin min
Fedâili’l-İmâmi’l-A’zam, Şehid Ali Paşa ktp. No. 1, 1933.
el- YEMENÎ Şerefuddîn Ebu’l-Kâsım b. Abdilalîm el-Hanefî, Kalâidu Ukûdi’d- Durer
ve’l-Ukbân fî Menâkibi Ebî Hanîfeti’n- Nu’mân, Veliyyüddîn Efendi
Kütüphanesi, nr. 1615; Topkapı Sarayı ktp., Hazine Kit. nr. 1560.
YENİÇERİ Celal, “Ebû Hanîfe’nin Hayatı, Mâli Görüşleri” Marmara Ün. İlahiyat Fak.
Dergisi, S. 4, s.225-272, İstanbul 1986.
YÖRÜKAN Yusuf Ziya, “İslam Akait Sisteminde Gelişmeler ve İmam Ebû Hanîfe”,
Ankara Ün. İlahiyat Fak. Dergisi, II-IV, Ankara 1953.
YUSUF MUSA Muhammed, Ebû Hanîfe ve’l-Kıyemu’l-İnsâniyye fî Mezhebih, Kahire 1957.
ez-ZEBÎDÎ es-Seyyid Muhammed Murtaza el-Huseynî, Ukûdü’l-Cevâhiri’l-Münîfe fî
Edilleti Mezhebi’l-İmam Ebî Hanîfe, İstanbul 1309.
ez-ZEHEBÎ Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman, Menâkibu’l-İmam
Ebî Hanîfe ve Sahibeyhi Ebî Yusuf ve Muhammed b. Hasen, Thk. M.Zahid
el-Kevserî ve Ebu’l-Vefâ el-Efgânî, Lecnetü İhyâi’l-Meârifi’n-Nu’mâniyye,
Beyrut 1408h.
ez-ZEMAHŞERÎ Cârullah, Şekâiku’n-Nu’mân fî Menâkibi’n-Nu’mân, (nüshası
bulunamadı).
ez-ZERENCERÎ Ebu’l-Fadl Bekir b. Muhammed, Menâkibu Ebî Hanîfe, Süleymaniye Ktp.,
Kasîdecizâde, nr. 677.
ez-ZEYLAÎ Ebu’l-Leys Muharrem b. Muhammed, Menâkibu Ebî Hanîfe ve Sahibeyhi Ebî
Yûsuf ve Muhammed b. Hasen, Teymûriyye (Kahire), Terâcim 760;
Süleymaniye, 840.
ez-ZİLEVÎ/ZÎLÎ Ebu’l-Leys Muharrem b. Muhammed b. Arif b. Hasen el-Kastamonî,
Menâkibu’l-İmam Ebî Hanîfe, Nuruosmaniye, nr. 3425; İstanbul Belediye
ktp., Osman Ergin Yzm., nr. 594; Çorum İl Halk ktp., nr. 2250.
Müellif Bilinmiyor Makâmu Ebî Hanîfe İnde’l-Mülûk (Mekârimu’l-Ahlâk ile birlikte),
Bengaldeş II. 547,no. 1062.
-------- er Rayhân li Menâkıbi’n-Nu’mân, Üçüncü Ahmed (Topkapı Sarayı), no.2668.
-------- Menâkıbi Ebî Hanîfe, Kahire II, V, 361.
-------- Ebû Hanîfe Hakkında Arapça Manzum Medhiye, Matbaa-i Âmire. İstanbul
1265; Bosnalı Hacı Muharrem Matbaası, İstanbul 1276( Süleymaniye,
Düğümlü Baba, nr. 111623-7).
-------- Ebû Hanîfe ve Hammâd Arasında Bir Vakıa, Süleymaniye Ktp., İzmir, nr.
111630).
-------- Ebû Hanîfe Menâkıbı (Kitâbu’l- Künûz), Süleymaniye Ktp., Düğümlü Baba ,
nr.111628.
-------- Ebû Hanîfe’nin Medhi hakkında İmam Şâfîî’ye İsnad Olunan Bir Eser,
Süleymaniye Ktp., Düğümlü Baba, nr.111631.
-------- Ebû Hanîfe Nu’man b. Sabit, Süleymaniye Ktp., Yazına Bağışlar, nr. 111629.
-------- Fıkh-ı Ebû Hanîfe’ye Ait Bir Eser, İstanbul Ün. İslâm Araştırmaları Ktp., nr.
13.
-------- Manzûme fî Medhi Ebî Hanîfe, Süleymaniye Ktp. , Ayasofya, nr. 1536.
-------- Menâkıbu Ebû Hanîfe, Süleymaniye Ktp., Fatih, nr. 2305/2; Tırnovalı, nr.
819; Kılıç Ali Paşa, nr. 764; Topkapı S. Ktp., III. Ahmet Kit, nr. 2811 vd.,
Revan Köşkü, nr. 1564; Ankara İlahiyat Fak. Ktp. Nr 37267.
Ebû Hanîfe ile ilgili kaleme alınmış olan eserler şüphesiz listemize aldıklarımızla sınırlı değildir. Ancak bibliyografyayı hazırlama süremiz oldukça kısıtlı olduğundan, sadece elimizdeki mevcut olan kaynaklardan yararlanarak bu listeyi oluşturabildik. Geride kalan yaklaşık onüç asırlık süre zarfında Ebû Hanîfe hakkında birçok eser kaleme alındığı gibi bundan sonra da birçok eserin kaleme alınacağında şüphe yoktur. Dolayısıyla bu mütevazı çalışmamızın bir başlangıç olarak kabul edilmesini temenni ederiz.
Dipnot
** Aynı yazara ait farklı olan kitap isimlerini belirtmeye çalıştığımız gibi, farklı yazarlara ait aynı eserleri de belirtmeye gayret ettik. Bunlar arasında müstensihten kaynaklanan farklılıkları tespit etme şansımız olmadı. Bu sebeple bazen aynı yazar ve aynı eser farklı isimlerle belirtilmiş olabilir. Listemizde görüleceği gibi bazı eserlerin mevcudu bulunmazken bazılarının da yazarları belli değildir. Bu eserlerin adı geçen yazarlara ait olması söz konusu olabilir. Genellikle aynı yazara ait aynı eserin farklı nüshalarını ve lisans tezlerini listemize almadık. Yazma eserler için verilen numaralar demirbaş numaralarıdır. Ulaşabildiğimiz kadarıyla eserlerin basım yeri, tarihi ve matbaasını vermeye çalıştık.