29 Mart 2024 - Cuma

Şu anda buradasınız: / İMAM EBÛ HANÎFE HAKKINDA YAZILMIŞ ESERLER BİBLİYOGRAFYASI
İMAM EBÛ HANÎFE HAKKINDA YAZILMIŞ ESERLER BİBLİYOGRAFYASI

İMAM EBÛ HANÎFE HAKKINDA YAZILMIŞ ESERLER BİBLİYOGRAFYASI Prof. Dr. Ahmet ÜNSAL

İmam Ebû Hanîfe hakkında yazılmış olan eserleri ele almadan önce bizzat Ebû Hanîfe’ye isnat edilen bu eserler hakkında kısaca bilgi vermek gerekir. Ancak şunu hemen belirtmek gerekir ki Ebû Hanîfe’ye isnat edilen bu eserlerin bizzat Ebû Hanîfe tarafından kaleme alınmış olduğu hususu tartışılmalıdır. Şimdi bu eserleri sırayla ele alalım.

1. Zâhiru’r –Rivâye: Ebû Hanîfe fıkhî meseleleri ders halkasında istişareye açıp çeşitli müzakerelerden sonra ortaya çıkan çözümleri talebelerine yazdırdığı için öğrencisi Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî’nin kaleme aldığı Zâhiru’r Rivâye metinlerinin ona isnadında ittifak olduğu nakledilmektedir. el-Asl (el-Mebsût) , ez-Ziyâdât, el-Câmiu’l- Kebîr, el-Câmiu’s-Sağîr, es-Siyeru’l-Kebîr, es-Siyeru’l-Sağîr adlı eserler Zâhiru’r-Rivâye’yi oluşturan eserlerdir. El-Hâkimu’ş-Şehîd diye anılan Ebu’l-Fazl el-Mervezî İmam Muhammed tarafından kaleme alınan bu altı kitabı ‘’el-Kâfî’’ adı altında birleştirerek şerh etmiştir. Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed es-Serahsî de Mervezî’nin bu eserinden esinlenerek otuz cüzü bulan el-Mebsût adlı meşhur eserini yazmıştır.

2. el–Müsned: Talebeleri tarafından Ebû Hanîfe’den rivayet edilen hadisleri ihtiva eden eserdir. Rivayetlerin toplanmasında veya tasnifinde etkin rol oynayan şahısların adlarıyla anılan ve önemli bir kısmı basılmış olan yirmiyi aşkın Ebû Hanîfe Müsned’i mevcuttur. Hindistan 1300; İstanbul 1309; Lahor 1312; Leknev 1318; Kahire 1327; Berlin 1929. El- Müsned, Aliyyü’l-Karî tarafından ‘’Şerhu Müsnedi’l-İmam Ebî Hanîfe’’ adlı altında (el-Matbaatu’l-Müctebai,  Delhi   1312) ve Celalüddîn es-Süyûtî tarafından ‘’Tâ’lîkâtü’l-Münîfe alâ Müsnedi Ebî Hanîfe’’ adı altında ( Süleymaniye, Raşid Efendi, nr. 448) şerh edilmiştir. Eser Muhammed Selim Köse tarafından Türkçe’ye de çevrilmiştir. (Emin Yayınları, İstanbul 1993).

3. el-Fıkhu’l-Ekber: Akaide dair olup Ehl-i Sünnet akaidinin ana hatlarının ortaya konulduğu bir eserdir. Birçok  şerhi bulunan eser bazı Doğu ve Batı dillerine de tercüme edilerek defalarca basılmıştır. Delhi 1289; Kahire 1323; Haydarâbâd 1342; Lahor 1890; Riyad 2015.

4. el–Fıkhu’l- Ebsat: Akaid ilgili olup oğlu Hammâd ile talebeleri Ebû Yûsuf ve Ebû Mutî’ el-Belhi tarafından rivayet edilmiştir. Kahire 1307, 1324, 1368 (M.Zâhid el-Kevserî neşri).

5. el-Âlim ve’l Müteallim: Soru cevap tarzında kaleme alınmış akaide ilmine ait bir eserdir. İstanbul (t.y); Haydarâbâd 1349; Kahire 1368 (M. Zâhid el-Kevserî neşri).

6. er-Risâle: Ebû Hanîfe Basra kadısı Osman el-Betti’ye hitaben yazdığı bu eserinde akaid  konularında kendisine yöneltilen bazı itham ve iddialara cevap vermektedir. Kahire 1368 (M. Zâhid el-Kevserî neşri).

7. el-Vasıyye: Akaid konularını kısaca ele alan bir risaledir. Kahire 1936. İmam Ebû Hanîfe’nin aynı adla oğlu Hammâd’a, öğrencileri Ebû Yûsuf, Yûsuf b. Hâlid es-Sumtî el-Basrî’ye  ve kime hitaben yazıldığı belli olmayan Süleymaniye/Veliyüddîn Efendi,  Fatih, Kahire,  Berlin,  Münih,  Paris, Cezayir ve Leiden kütüphanelerinde yazma olarak ayrıca dört tane daha nüshası olduğu nakledilmektedir. Ebû Hanîfe’nin el-Vasıyye adlı eseri Ekmelüddîn el-Bâbertî tarafından “Şerhu Vasiyyeti’l-İmam Ebî Hanîfe” adı altında kaleme alınmış ve 1327’de basılmıştır.(b.y),(m.y). Eserin Ebû Said el- Hâdimî tarafından (Adana İl Halk ktp. nr.885); Osman b. Mustafa tarafından “Şerhu Vasiyyeti Ebî Hanîfe li İbnihi Hammâd” adı altında (Süleymaniye ktp. H. Hüsnü Paşa, nr.1461) ve Hüseyin b. İskender tarafından “Cevheretü’l-Münîfe fî Şerhi Vasiyyeti Ebî Hanîfe” adı altında (Ankara İlâhiyat Fak. Nr.37370) yapılan şerhleri vardır. Eser ayrıca Ali Hanîfe b. Muhammed Antalyavî tarafından “Şerh-i Vasiyyet-i Ebû Hanîfe” adı altında Osmanlıca olarak kaleme alınmıştır. (Süleymaniye ktp. Lala İsmail, nr.63).

8. el-Kasîdetü’n- Nu’mâniyye: Hz. Peygamber için yazılmış olan bir na’t’tır. Kahire 1282, 1299; İskenderiye 1288; İstanbul 1279, 1298, 1320. Kasîdenin Halîl b. Yahya tarafından Sürûru’l-Kulûbi’l- İrfaniyye bi Tercemeti’l-Kasîdeti’n-Numâniyye adıyla yapılan Türkçe tercümesi ( İstanbul 1268 ), İbrahim b. Mehmed el-Yalvaci’ nin satır arası tercümesi ( el-Mecmûâtü’l- Kübrâ, İstanbul 1276 ) ve Muhammed A’zam b. Muhammedyâr’ın Rahmetü’r-Rahmân adlı Hintçe şerhi ( Delhi 1897 ) bu arada zikredilebilir. 

İmam Ebû Hanîfe’nin Akaide dair yazmış olduğu eserlerin ihtiva ettiği konular Osmanlı âlimlerinden Beyazîzâde Ahmed el-Bosnavî tarafından Kelâm kitaplarının tertibine göre “el- Usûlu’l- Münîfe” adıyla bir araya getirilmiş, yine aynı müellif tarafından “İşâretü’l-Meram” adıyla şerh edilmiştir. Ebû Hanîfe’ye nispet edilen, oğluna ve diğer bazı talebelerine hitaben yazılmış dînî, ilmî ve ahlâkî öğütleri içeren başka risaleler de vardır.  Bunların dışında kaynaklarda Ebû Hanîfe’ye nispet edilen  “Mücadele li Ehadi’d-Dehriyyîn” (bu eser “ Bahsu Ebî Hanîfe maa’ d-Dehrî ” başlığı ile Adana İl Halk Kütüphanesi nr. 297.451’ de vardır.), “ed-Davâbitu’s-Selâse”, “Risâle fi’l Ferâiz”, “Duâu Ebî Hanîfe” , “Muhatabetü Ebî Hanîfe ma’a Ca’fer b. Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî ” , “ el-Maksûd fi’s-Sarf ” , “er-Redd ale’l-Kaderiyye”, “Ma’rifetü’l-Mezâhib”, “el-Mehâric fi’l-Fıkh” gibi birçok eserden söz edilmekteyse de bu eserlerin Ebu Hanife’ye ait olduğunu ihtiyatla karşılamak gerekmektedir.

İmam Ebû Hanîfe’ye nispet edilen eserleri bu şekilde belirttikten sonra Ebû Hanîfe ile ilgili kaleme alınmış eserleri müelliflerinin soyadı, künyesi ve lakabını dikkate alarak şu şekilde sıralamak mümkündür.**

 

AFÎFΠ Seyyid, Hayâtu’l-İmam Ebî Hanîfe, el-Matbaatu’s-Selefîyye, Kahire 1350h.

--------  “et-Tecdîd fi’l-İslâm, el-Müceddidün fi’l-Karni’s-Sânî el-Hicrî, el-İmâm Ebu

             Hanife ” , Mecelletü’l-Ezher, IX, I. Mısır 1939.

    

AHMED NACİ, Abdülganî, “ Ebû Hanîfe ve Hurriyetü’r-Re’y ”, Mecelletü’l Ezher,

                            XI. VI. I, Mısır 1974.

AHMED REŞİD PAŞA,  İmâm Azam’ın Siyasi Terceme-i Hâli, İstanbul 1328.

ALİ  Mahmud Hüseyin, Ebû Hanîfe’ nin İslâm Hukuku ile İlgili Temel Görüşleri

        (Basılmamış Doktora Tezi ) İst. Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1988.

ALİ el-KARİ  Nureddin Ali b. Sultan Muhammed el-Herevi, Menâkibu’l-İmâmi’l-A’zam,

                       Haydarâbâd 1332.

--------              Edilletü Mu‘ tekadi Ebî Hanîfe fî Hakki Ebeveyi’r-Resûl, Süleymaniye

 Kütüphanesi, Damad İbrahim, nr. 298.

--------              Risâle fi’r-Redd alâ men Zeyyefe Mezhebe Ebî Hanîfe. Süleymaniye Ktp.,

Aşir Efendi, nr. 409: Esad Efendi, nr. 1690.

AMASYALI  Nuh b. Mustafa, el-Kelimatü’ş-Şerife fi Tenzihi Ebî Hanîfe ani’t-Turuhat,

                        Beyazid Ktp. Veliyüddin Efendi, kayıt nr. 8893, demirbaş nr. 1142;

                        Ankara İlahiyat Ktp., nr. 7590.

el-BABERTİ  Ekmeluddîn Muhammed b. Mahmud b. Ahmed el-Hanefî, en-Nüketü’z-Zarife

fi Tercihi Mezhebi Ebî Hanîfe, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 3613.

    --------          Risâle fi Beyani Fadli’l-İmam Ebi Hanife ve Mezhebih, Süleymaniye Ktp.,

                        Laleli, nr. 523.

    --------          Risâle fi Tercihi Mezhebi Ebi Hanîfe alâ Gayrihi mine’l-Eimme,

Süleymaniye Ktp., Laleli, nr. 810; Koca Ragıp Paşa Ktp., nr. 1479; Beyazıt, Veliyüddin Efendi, nr. 786.

     --------         Şerhu Vasıyyeti’l-İmâmi’l-Azam, Beyazıt Ktp., nr. 2957.

     --------         er-Risaletü’n-Nadre li Mezhebi’l-İmâmi’l-A‘zam Ebî Hanîfe, Leipzig, nr.

                        707; Kahire, VIII, 147.

--------         Risale fi enne Mezhebe Ebî Hanîfe Akdemi ve Ercahi’l-Mezâhib, Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 2725.

     --------         Risale ti Tafdîli Mezhebi Ebi Hanife alâ Gayrihi ve li Nefsih, Beyazıt Devlet

Ktp. , Veliyyüddin Ef. nr. 3230.

el-BAZZARΠ  Muhammed b. Muhammed b. Şihab b. Yusuf el-Kerderi, el-Menâkibü’l-

                        Kerderiyye fî Sîreti’l-İmam Ebî Hanîfe , Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddîn Ef.

nr. 1619.

BEBEK          Adil, İslâm Akaidinde Ebû Hanîfe ve el-Fıkhu’l-Ebsat (Yüksek Lisans Tezi),

Marmara Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1984.

el-BENGALÛRİ  Abdülkuddüs el-Kâdirî, Tezkiretun’n-Nu‘mân, Bengalur 1312.

el-BERNî        Muhammed Aşık İlâhi, el-Mevahibu-ş-Şerife fi Menâkibi’l- İmâm Ebî

                        Hanîfe, Mektebetü İslâh ve Tebliğ, Haydarâbâd (t. Y.).

BEYAZİZÂDE  Ahmed b. Hüsamüddin el-Bosnevî, İşârâtü’l-Meram min İbârâti’l-İmâm,

nşr. Yûsuf Abdürrezzâk, Kahire 1949.

--------              Usulü’l-Munîfe li’l-İmâm Ebî Hanîfe, Süleymaniye Ktp. Kılıç Ali Paşa, nr.

567. Eser İlyas Çelebi tarafından Türkçeleştirilmiştir. Marmara İl. Fak. Vakfı, İstanbul 1996.

el-BEYHAKΠ Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn, Muhtasaru’l-Hilâfiyyât fi Beyâni İhtilâfi’l-

                        İmâm Ebî Hanîfe, Topkapı Sarayı.III. Ahmed ktp., nr. 1066, 1081.

el-BEZZÂZΠ Muhammed b. el-Kerderi, Menâkibu Ebî Hanife, Haydarâbad 1321, Beyrut

                        1981.   

el-BUHÂRİ    Abdulazîz Alâuddîn b. Ahmed, Risâle li Reddi’l-Gazali li Tahdietihi’l- İmam

Ebî Hanife, Süleymâniye ktp. ,İbrahim Efendi, nr. 860.

CEMAL         Mehmet, Ebû Hanife, Beyan Yayınları, İstanbul 1984.

el-CÜNDΠ     Abdülhalîm, Ebû Hanîfe, Batalu’l- Hurriyye ve’l-Tesâmuh fi’l- İslam, Kahire

1970.

ed-DAFRΠ     ed-Dürretü’l-Münîfe fî  Fıkhi’l İmam Ebî Hanîfe, Süleymaniye Ktp., nr.

103736.

DAIBER        Hans, The Islamic concept of belief in 4th/10th century: Abu’l-Lait as

Samarqandi’s commentary on Abu Hanifa, al-Fiqh al-absat, Studia culturae

Islamicae; 52. Institute for the study of languages and Cultures of Asia and

Africa, Tokyo University of Foreign Studies. Oxford; British Library, 1995.

ed-DARENDEVΠ Muhammed b. Ömer b. Osman el-Hanefî, Risâle fî İdâhi Kavli Ebî

                        Hanîfe, Süleymaniye Ktp., Şehzade Mehmed, nr. 110.

DICKINSON  Eric, Ahmad b. al-Salt and his biography of abu Hanifa, Journal of the

American  Oriental Society, New Haren; Jul-Sep 1996; Vol. 116, Iss. 3, pg.

406, 12 pgs.

ed-DİMENHÛRΠ Ahmed b. Abdilmün’im, İthâfü’l-Muhtedîn bi Menâkıbi Eimmeti’d-Dîn

                        (el-Erbaa’), Kahire II, VI. 5.

ed-DİMEŞKÎ Muhammed b. Yusuf es-Sâlihî, Ukûdu’l-Cumân fî  Menâkıbi’l-İmami’l-

                        A’zam Ebî  Hanîfeti’n-Nu’mân, Thk. Ebu’l- Vefâ el-Efgâni, Haydarâbad

1974, Mekke 1398-1399.

ed-DÎNEVERΠ Ebu’l-Hasen, Menâkibu Ebî Hanîfe ve Ahbâru Ashabih, Manisa 1342.

DOĞAN         İsa, Mürcie ve Ebû Hanîfe, Kardeş Matbaası, Samsun 1992.

DURAN         Ahmet, Ebû Hanîfe, Ahmed Matbaası, İstanbul 1973.

EBU’L-KÂSIM  Abdülalîm b. Ebî Kâsım, Kalâidu Ukûdi’d-Dürer ve’l-İkyân fî  Menâkıbi

Ebî Hanîfeti’n-Numân, Süleymaniye Ktp., Hamidiye, nr. 1176.

--------              er-Ravdatü’l-Âliyetü’l-Münife fi Menâkibi’l-İmâm Ebî Hanîfe, ( nüshası

                        bulunamadı).

EBU’L-VECD   Şemsuddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdissettâr, Menâkibu Ebî

                        Hanîfe, Topkapı Sarayı, III. Ahmed, Kayıt nr. 2815.

EBÛ YÛSUF  Ya’kub b. İbrahim, İhtilâfü Ebî Hanîfe ve İbn  Ebî Leyla, nşr. Ebu’l-Vefâ el-

                        Efgâni, Kahire 1938.

EBÛ ZEHRA Muhammed, Ebû Hanîfe, Kahire 1947.

el-EBYÂNΠ   Muhammed Zeyd-Muhammed Selâme es-Secleti, Şerhu Murşidi’l-Hayrân ilâ

Ma’rifeti Ahvâli’l-İnsân fî’l-Muâmelâti’ş-Şer’iyye alâ Mezhebi’l- İmâmi’l-

A’zam Ebî Hanîfeti’n-Nu’mân b. Sâbit Mulâimen li Sâiri’l-Aktâri’l-

İslâmiyye, Matbaatü’l-Meârif, Bağdad 1955.

el-ELMAÎ       Abdülgafûr b. Huseyn b. Ali, Menâkibu Ebî Hanîfe, Selim Ağa Ktp., IV, 538.

el-EZHERΠ    ez-Zehrî, ed-Durretü’l-Münîfe alâ Mezhebi’l-İmam Ebî Hanîfe, Kütahya

                        Tavşanlı Zeytinoğlu İlçe Halk Ktp., nr. 318.

FEYYAZ       Şakir Zîb, Ebû Hanîfe Beyne’l-Cerh ve’t-Ta’dîl, Câmiatü Ummi’l-Kurâ

(Basılmamış Mastır Tezi), Mekke 1976.

GAVECΠ       Vehbi Süleyman, Ebû Hanîfeti’n-Numân, İmâmu’l-Eimmeti’l-Fukahâ,

Dârü’l-Kalem, Dımaşk 1987.

el-GAZNEVÎ Siracüddîn Ebû Hafs Ömer b. İshâk, el-Gurretü’l-Münife fî Tahkiki  Ba’di

Mesâili’l-İmâm Ebi Hanife,  Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, Beyrut  1986.

GIVONI  J.,   The Murji’a and the Theological School of Abu Hanifa: A historical and

                        ideological study, thesis ( Ph. D.), University of Edinburgh, 1977.

GÖZÜBÜYÜKZADE   İbrahim b. Muhammed,  Risale lî Tahkiki Kavli Ebi Hanife “Allah

                        Vâhid” . Millet ktp. , Ali Emiri Arabî, nr. 4333.

el- HÂKİMΠ  M. Rıza, Levle’s-Senetân le Heleke’n- Nu’mân. (b.y.), 1985.

el- HALEBΠ  Muhammed b. Ömer, Terceme-i Menâkıb- ı İmam- A’zâm, Süleymaniye ktp. ,

                        Düğümlü Baba, nr. 523.

el- HAMEVΠ Şehâbuddîn Ahmed b. Muhammed, Tezhîbu’s- Sahîfe bi Nusreti’l- İmam Ebî

Hanife, Süleymaniye ktp. ,Esad Efendi, nr. 3631

el- HANEFΠ  Muhammed b. Muhammed el-Malik, Şerhu Vasiyyeti’l- İmâmi’l- A’zam,

Ayasofya ktp. ,nr. 2330

el- HANEFΠ  Huseyn b. İskender, Cevheretu’l- Munîfe fî Şerhi Vasiyyeti Ebî Hanife,

Süleymaniye ktp. ,nr. 63524, vd. Kütahya Vahit Paşa İl Halk ktp. ,nr. 2088,

Kayseri Raşid Efendi ktp. ,nr. 606. , Ankara İlahiyat Fak. , nr. 37370. 

el- HANEFΠ  Muhammed b. Abdillah ed-Deyrî, el-Mesâilu’ş-Şerife fî Edilleti Ebî Hanife,

Topkapı Saray ktp. ,Emanet Hazinesi, nr. 711. 

el- HAREZMΠ  Ziyauddîn Ebu’l-Müeyyed el-Muvaffak b. Ahmed, Menâkibu’l- İmam Ebî

Hanife, Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu, nr. 424.

el- HARİZMΠEbu’l-Müeyyed Muhammed b. Mahmud el-Hanefî, Câmiu’l-Mesânidi’l-

İmami’l-A’zam Ebî Hanife, Süleymaniye ktp. ,nr. 6753. 

HASAN el- BASRÎ,   Risâle fî Beyâni’l- İ’tikâd alâ Mezhebi Ebî Hanîfe, Adana İl Halk ktp.,

nr. 151.

el- HÂSSΠ      Sadruddîn Muvaffak b. Muhammed el-Harizmî, el-İbâne fî’r-Redd alâ men

Şenea’ alâ Ebî Hanîfe, Süleymaniye ktp. , Şehid Ali Paşa, nr. 1567. 

el-HATÎB el-BAĞDADΠ  Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Menâkibu’l- İmami’l-A’zam, Selim Ağa

ktp. , no. III, 538.

el- HEMEDÂNΠ  Ebu’l Alâ el-Hasen b. Ahmed, Kırââtu Ebî Hanîfetî’n- Nu’mân, Antalya/

                        Elmalı. nr. 2548.

el- HİMMÂNΠ  Ebu’l-Abbâs Ahmed b. es-Salt, Fasl fî Menâkibi Ebî Hanîfe, Mektebetu

Tal’at, Mecmûa; 432.

el-HİNDΠ  Ömer b. İshak, el-Gurretu’l-Munîfe fî Tahkîki’l-İmam Ebî Hanîfe, Beyrut 1986.

el- HUSEYNΠ  Nûruddîn Mustafa b. Muhammed Emîn, el-Metâlibu’l-Munîfe fî’z- Zebbi

ani’l İmam Ebî Hanîfe, Bağdat 1910, 1990.

İBLÂĞ           İnâyetullah, el-İmamu’l-A’zam Ebû Hanîfe el-Mütekellim, Tah. Muhammed

Ali Mahcûb, Kahire 1971.

İBN ABDİLBER   Ebû Amr Yûsuf b. Abdillah,  el-İntikâ fî Fedâili’s- Selâseti’l- Eimmeti’l-

 Fukahâ: Mâlik, Şâfiî, Ebû Hanîfe, Mektebetu’l Kudsî, Kahire 1350. 

İBN ABDİLMELİK   Muhammed b. Ali, Risale fî’l-İntisâr ilâ Mezhebi Ebî Hanîfe,

Süleymaniye ktp. ,Kılıç Ali Paşa, nr. 698.

İBN ABDİRRAHMÂN   Muhammed Hâmis, Usûlu’d- Dîn İnde’l-İmam Ebî Hanife,

Daru’s-Sâmiî, Riyad 1996.

İBN BİLÂL   Ebû Abdillah Şemsuddîn Muhammed b. Muhammed, Risale fî Tercihi ma

Zehebe İleyhi Ebu Hanîfe, Süleymaniye ktp. , Sezer nr. 329.

İBN EBî ŞEYBE,  Rudûd Alâ Ebî Hanîfe, nşr. M. Zahid el-Kevserî, Kahire 1360h.

İBN HACER  el-HEYSEMÎ, Şihabuddîn Ahmed, el-Hayrâtu’l-Hisân fî Menâkıbi’l-İmâmi’l-

                        A’zam Ebî Hanîfe en-Nu’mân, Thk. Halil el-Meys, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,

Beyrut 1403/1983.

İBN KE’S      Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Hasen, Tuhfetü’s-Sultân fî Menakibi’n-Nu’mân,

                        (nüshası bulunamadı).

İBN KUTLUĞA  Ebu’l-Fidâ Zeynuddîn Kâsım, el-Ecvibe an İ’tirazâti İbn Ebî Şeybe alâ

                        Ebî Hanîfe (nüshası bulunamadı).

--------              Tabsiratü’n-Nâkıd fî Keydi’l-Hâsid (Ebû Hanîfe’nin görüşlerini savunmaya

                        yönelik bir eserdir. Nüshası bulunamadı).

İBN MANSÛR  Mahmûd, Fasl alâ Takdîmi Mezhebi Ebî Hanîfe, Chester Beatty Library,

                        no. 4216, Dublin, İrlanda.

İBN MUHAMMED  Muhammed b. Mahmud, Mesânidu’l-İmami’l-A’zam Ebî Hanîfeti’n-

Nu’mân, Atıf Efendi, nr. 611.

İBN NAKÎB              Muhammed b. Muhammed, Menâkibu’l-İmam Ebî Hanîfe, Haracî Zâde, no.II,1046, Bursa.

İBN ÖMER    Rasûl b. Ya’kub, Kitabu’l-Vasiyyeti’l-İmam Ebî Hanîfe, Erzurum İl Halk ktp.,

nr. 20694.

İBNÜ’S-SÜBKΠ Tacüddîn Abdülvehhâb b. Ali eş-Şafiî, Kasîde fi’l-İhtilâf Beyne Ebî Hanîfe

                        ve’l-Eş’arî, Süleymaniye ktp. Reisülküttab, nr.297.

İSLAMOĞLU  Mustafa, İmamlar ve Sultanlar: Şehid İmam Ebû Hanîfe, Denge Yayınları,

                        İstanbul, 1993.

el-KANPURΠ Abdülevvel, en-Nevâdiru’l-Munîfe bi Menâkıbi’l-İmam Ebî Hanîfe, Kanpur

                        1310h.

el-KEFEVΠ    Mahmûd b. Süleyman, Kitâbu A‘lâmi’l-Ahyâr min Fukahâi Mezhebi’n-

                        Nu’mâni’l-Muhtâr, Veliyüddîn Kütüphanesi, nr. 1616.

el-KERDERΠ            Hâfizuddîn Muhammed b. Şiâb el-Harizmî el-Bezzâzî, Menâkibu Ebî Hanîfe

                        (Mekkî’nin Menakıbı ile birlikte), Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1981.

el-KERDERΠ Şemsüleimme Muhammed b. Muhammed b. Abdissettâr, er-Red ve’l-İntisâr li

Mezhebi Ebî Hanîfe, Süleymaniye ktp. Şehid Ali Paşa, nr. 642/1244.

--------                         Risâle fî Te’yîdi Mezhebi’l-İmam Ebî Hanîfe, Süleymaniye ktp., Şehid Ali

Paşa, nr. 780.

--------                          er-Redd alâ men Yüânidu Ebâ Hanîfe ve Ashâbeh, Süleymaniye ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 799.

el-KERDERΠ Ebu’l-Vecd Muhammed b. Abdissettâr el-İmâdî, er-Redd ve’l-İntisâr fi’z-Zeb

 ani’l-İmam Ebî Hanîfe ve Menâkıbih, Beyazıt ktp., Veliyyüddîn Efendi, nr.

1620.

el-KEVSERΠ Muhammed Zahîd b. el-Hasen, Akvemü’l-Mesâlik fî Bahsi Rivayeti Mâlik an

Ebî Hanîfe ve Rivâyeti Ebî Hanîfe an Mâlik ( İhkâku’l-Hak ile birlikte), Mısır

1360 h.

--------              en-Nüketü’t-Tarîfe fî’t-Tehaddüs an Rudûdi ibn Ebî Şeybe ala Ebî Hanîfe,

                        Matbaatü’l-Envâr, Kahire 1365 h.

--------              Te’nîbu’l-Hatîb alâ mâ Sâkahu fî Tercemeti Ebî Hanîfe mine’l-Ekâzîb,

                        Matbaatu’l-Envâr, Kahire 1942.

el-KİRÂNEVΠ Habîb Ahmed, Ebû Hanîfe ve Ashâbuh, Tah. Eşref Ali Tehânevî, Dâru’l-

                        Fikri’l-Arabî, Beyrut 1989.

KİRMÂNÎ,    Menâkibu’l-İmâmi’l-A’zam, Hekimoğlu ktp. nr. 806.

el-KONEVΠ  Nuh b. Mustafa el-Mısrî el-Hanefî, el-Kelimâtü’ş-Şerîfe fî Tenzîhi Ebî Hanîfe,

Süleymaniye ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 4611.

KUDÛRİ       Ebu’l-Hasen Ahmed b. Muhammed el-Bağdâdî, Nebze min Menâkıbi Ebî

Hanîfe, Koca Ragıb Paşa ktp., nr. 1479.

el-KURAŞÎ   Muhyiddîn Ebû Muhammed Abdülkâdir, ed-Dürerü’l-Münîfe fî’r-Redd alâ

İbn Ebî Şeybe ani’l-İmâm Ebî Hanîfe, (nüshası bulunamadı).

--------              el-Bustân fî Menâkibi’n-Nu’mân, [Kuraşî, el-Cevâhiru’l-Mudiyye’de (I, 49-,

63) bu eserin özetini vermektedir].

el-KUŞEYRΠ  Kasım Abdülkerim b. Hevâzin, Menâkibu’l-İmam Ebî Hanîfe, Amasya

 Bayezid, nr. 1435/2; Süleymaniye ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr.2017.

MADELUNG   W., The Islamic concept of belief in the 4th/10th century, Abu’l-Lait as-

Samarqandi’s commentary on Abu Hanifs ‘Al-Fiqh Al-Absat’ – Daiber, H. J

 ROY ASIATIC SOC 6; 420-421 Part 3 NOV 1996.

MANASTIRLI   İsmail Hakkı, Mevâhibu’r-Rahman fî Menâkıbi’l İmam Ebî Hanife en-

                        Numân, Mahmut Bey Matbaası. İstanbul 1310 . Bu eser İbn Hacer el-

Heysemî’nin ‘’el-Hayratü’l-Hısan fî Menakıbi’l İmami’l-Azam Ebî Hanifeti’n-

Numan ‘’ adlı eserinin tercümesidir.

al-MAKTUQ   Abdullah M.M., An analytical study of  section of shirazi’s al-Nukat fi al-

                        Masa’il al-mukhtalaf  fiha bayna al-Shafi’i wa Abu Hanife: thesis submitted

                        for the degree of Doktor of Philosophy , in the Faculty of Arts’ at the 

Universty of Glasgow ,Department of Arabic and Islamic Studies , University

of Glasgow, 1996.

MEHMED KÂMİL  Fevayihu’l-Münife fî  Tercemeti’n-Nesayıh li Ebî Hanîfe, Nişan

                        Berberiyan Matbaası, İstanbul 1312.

el-MEKKΠ     el-Muvaffak b. Ahmed , Menâkibu Ebî Hanife , Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut

1981 .

el-MERGÎNANΠ Zahiruddin, Menakibu Ebî Hanîfe, (Nüshası bulunamadı.)

MERTTÜRKMEN  M.Hilmi, Buharî’nin Ebû Hanife’ye İtirazları ve Aralarındaki

İhtilaflar, Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi (Basılmamış Doktora

Tezi) Erzurum 1976.

MUSTAFA  Şeyh, Menâkıbu Ebî Hanîfe ve Ashabih, Süleymaniye ktp. Reisülküttab, nr.

1976.

el-MÜDERRİS  Hüseyin, Menakîbu Ebî Hanife, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi,

Muhammed Tavit et-Tanci nüshası .

MÜSTAKİMZADE  Süleyman Saadettin b. Muhammed, Menâkıb-ı İmam-ı A’zam,

Süleymaniye ktp. Esad Efendi, nr. 2420; Bağdatlı Vehbi Efendi, nr.1248.

NAR  Önder , İmam Ebu Hanife ve İman, Allah ve Peygamberlik Anlayışı (Basılmamış

Yüksek Lisans Tezi ), Uludağ Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 1996.

en-NÂSIHΠ Abdullah b. Huseyn, el-Muhtelef Beyne Ebî Hanife ve’ş-Şafii, Süleymaniye

Kütüphanesi,Bağdatlı Vehbi Efendi,nr.464 

en-NÎSÂBÛRÎ,  Ebû Yahya Zekeriyya b.Yahya, Menâkibu Ebî Hanife (Nüshası bulunamadı)

en-NU’MÂNΠ  M. Abdurreşîd , Mekânetü Ebî Hanîfe fi’l-Hadis, ed-Dirasâtu’l-İslamiyye,

XXIV,1,İslâmâbâd 1989.

OSMANZÂDE  Tâib Ahmed, Menâkıb-ı İmâm-ı A’zam, (Türkçe, nüshası bulunamadı).

PÎRÎZADE  İbrahim b. Hüseyin b. Ahmed, Risâle fî Mezhebi’l-İmâm, Süleymaniye ktp., Âşir

Efendi, nr. 420.

el-PUŞDERΠ Huseyn, el-Mebâhisu’ş-Şerîfe fî  Menâkıbi’l- İmam Ebî Hanîfe, Süleymaniye

                        ktp., H. Hüsnü Paşa, nr. 833.

er-RÛMΠ Nuh b. Mustafa el-Mısrî, ed- Dürru’l- Munazzam fî Menâkıbi’l-İmâmi’l-A’zam,

Veliyyüddîn Efendi (Bayezit), no. IV, 571.

es-SA’DΠ Ebu’l- Kâsım Abdullah b. Muhammed, Fedâilu Ebî Hanîfe, ez-Zâhiriyye,

Mecmû’, 63.

es- SAYDELÂNΠ Yûsuf b. Ahmed el-Mekkî, Menâkıbu Ebî Hanîfe , (nüshası bulunamadı). 

es-SAYMERΠ Ebu Abdillâh Huseyn b. Ali, Ahbâru Ebî Hanîfe ve Ashâbih, Haydarâbad,

1394/1974, Beyrut 1976.

es-SEBEZMÛNΠ Abdullah b. Muhammed, Keşfu’l-Âsâri’ş-Şerîfe fî Menâkıbi Ebî Hanîfe

(nüshası bulunamadı).

es- SELMÂSΠ Yahya b. İbrahim b. Muhammed, Menâzilü’l-Eimmeti’l-Erbaa’ , Fatih ktp.,

II. 4446.

SEPETÇİOĞLU  Mustafa Necati, Kutsal Mahpus: Ebû Hanîfe, Akran Yayıncılık, İstanbul

1990.

SHIBLI NÛMANI  Muhammed, Îmam Abû Hanîfah Life and work (Sîrat-ı Nu’mân),  Ter.

                        M. Hâdi Hussain , Lahore 1977.

es- SİVASΠ    Muharrem Efendi  b. Muhammed b.  Arif  ez-Zîlî, Menâkibu Ebî Hanîfe ve

Eimmeti’l- Mezâhib, Süleymaniye ktp., Bağdatlı Vehbi, nr. 1147.

es- SİVASΠ Şemsüddîn, Menâkıb-ı İmam-ı A‘zam (manzum), İstanbul 1291.

SÖZBİLİMCİ  Kenan, Ebû Hanîfe Hakkında Yazılan Menkıbeler ve “Menâkıb-ı İmam-ı

                        Azam”  Transkribesi, (Basılmamış Mezuniyet Tezi), Ankara Ün. İlâhiyat Fak.                 Ankara 1980.

es-SUYÛTΠ Celâlüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, Tebyidu’s- Sahîfe fî Menâkıbi’l-İmam 

Ebî Hanîfe, Haydarâbad 1317 h.

ŞEYH EBÛ SAÎD,  Menâkıb-ı  İmam-ı A’zam. (Farsça, nüshası bulunamadı).

eş-ŞÂFİΠ        Muhammed b. İdris, el-Hayrâtu’l- Hisân fî Menâkıbi’l- İmâmi’l–A’zam Ebî

Hanîfeti’n – Nu’mân, Thk. Muhammed Âşık İlâhî el- Bernî, Dâru’l- Erkâm,

(b.y.) 1998.

        --------      Manzûme fî Medhi’l – İmam Ebî Hanîfe, (m.y. ) İstanbul 1279. 

eş-ŞİK’A  Mustafa, el-İmamu’l-A’zam Ebû Hanîfeti’n-Nu’mân, Dâru’l- Kütübi’l- Mısriyye,

Kahire 1983.

eş- ŞÎRÂZΠ Ebû İshâk, el-Muhtasar fî ma’htelefe fîhi Ebû Hanîfe ve’ş-Şâfiî, Süleymaniye

Ktp. Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 507.

eş- ŞİRMÂZΠ Ebû Ca’fer Ahmed b. Abdillah, Risâle fî’l- Cevâb an İ’tirâzâti’l-Muhâlifîn li

Ebî Hanîfe , Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 507.

eş- ŞUAYBΠ Muhammed b. Ahmed, Menâkibu’n- Nu’mân. (nüshası bulunamadı).

et-TAHAVΠ Ebû Ca’fer, Menâkibu Ebî Hanîfe, (nüshası bulunamadı).

et-TARABLUSΠ Burhanuddîn İbrahim b. Musa b. Abdillah, Mevahibu’r- Rahmân fî

Mezhebi Ebî Hanîfeti’n-Nu’mân, Süleymaniye Ktp., Laleli, nr. 1226.

 et-TEHÂNEVΠ Zafer Ahmed el- Osmânî, Ebû Hanîfe ve Ashâbuhu’l- Muhaddisûn

(Mukaddimetü İ’lâi’s- Sunen içinde. I, 3. cüz ), İdâratü’l- Kur’ân ve’l-

Ulûmü’l-İslamiyye, Karaçi 1387 h.

UZUNPOSTALCI  Mustafa, Ebû Hanîfe, Hayatı ve İslâm Fıkhındaki Yeri (Basılmamış

Doktora Tezi ) Konya 1985.

ÜNAL  İsmail Hakkı, İmam Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis

Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Ankara 1994.

el-YEMÂNΠ Ebû Bekr Atîk b. Dâvud, Kitâbu’l-Beyân ve’l–Burhân fi Cümelin min

Fedâili’l-İmâmi’l-A’zam, Şehid Ali Paşa ktp. No. 1, 1933.

el- YEMENΠ Şerefuddîn Ebu’l-Kâsım b. Abdilalîm el-Hanefî, Kalâidu Ukûdi’d- Durer 

ve’l-Ukbân fî Menâkibi Ebî Hanîfeti’n- Nu’mân, Veliyyüddîn Efendi

Kütüphanesi, nr. 1615; Topkapı Sarayı ktp., Hazine Kit. nr. 1560.

YENİÇERİ  Celal, “Ebû Hanîfe’nin Hayatı, Mâli Görüşleri” Marmara Ün. İlahiyat Fak.

Dergisi, S. 4, s.225-272, İstanbul 1986.

YÖRÜKAN   Yusuf Ziya, “İslam Akait Sisteminde Gelişmeler ve İmam Ebû Hanîfe”,

Ankara Ün. İlahiyat Fak. Dergisi, II-IV, Ankara 1953.

YUSUF MUSA   Muhammed, Ebû Hanîfe ve’l-Kıyemu’l-İnsâniyye fî Mezhebih, Kahire 1957.

ez-ZEBÎDΠ    es-Seyyid Muhammed Murtaza el-Huseynî, Ukûdü’l-Cevâhiri’l-Münîfe fî

Edilleti Mezhebi’l-İmam Ebî Hanîfe, İstanbul 1309.

ez-ZEHEBΠ  Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman, Menâkibu’l-İmam

Ebî Hanîfe ve Sahibeyhi Ebî Yusuf ve Muhammed b. Hasen, Thk. M.Zahid

el-Kevserî ve Ebu’l-Vefâ el-Efgânî, Lecnetü İhyâi’l-Meârifi’n-Nu’mâniyye,

Beyrut 1408h.

ez-ZEMAHŞERΠ  Cârullah, Şekâiku’n-Nu’mân fî Menâkibi’n-Nu’mân, (nüshası

bulunamadı).

ez-ZERENCERΠ Ebu’l-Fadl Bekir b. Muhammed, Menâkibu Ebî Hanîfe, Süleymaniye Ktp.,

Kasîdecizâde, nr. 677.

ez-ZEYLAΠ   Ebu’l-Leys Muharrem b. Muhammed, Menâkibu Ebî Hanîfe ve Sahibeyhi Ebî

Yûsuf ve Muhammed b. Hasen, Teymûriyye (Kahire), Terâcim 760;

Süleymaniye, 840.

ez-ZİLEVÎ/ZÎLΠ  Ebu’l-Leys Muharrem b. Muhammed b. Arif b. Hasen el-Kastamonî,

Menâkibu’l-İmam Ebî Hanîfe, Nuruosmaniye, nr. 3425; İstanbul Belediye

ktp., Osman Ergin Yzm., nr. 594; Çorum İl Halk ktp., nr. 2250.

    

Müellif Bilinmiyor  Makâmu Ebî Hanîfe İnde’l-Mülûk (Mekârimu’l-Ahlâk ile birlikte),

Bengaldeş II. 547,no. 1062.

--------              er Rayhân li Menâkıbi’n-Nu’mân, Üçüncü Ahmed (Topkapı Sarayı), no.2668.

--------              Menâkıbi Ebî Hanîfe, Kahire II, V, 361.

--------              Ebû Hanîfe Hakkında Arapça Manzum Medhiye, Matbaa-i  Âmire. İstanbul 

1265; Bosnalı Hacı Muharrem Matbaası, İstanbul 1276( Süleymaniye,

Düğümlü Baba, nr. 111623-7).

--------              Ebû Hanîfe ve Hammâd Arasında Bir Vakıa, Süleymaniye Ktp., İzmir, nr.

111630).

--------                         Ebû Hanîfe Menâkıbı (Kitâbu’l- Künûz), Süleymaniye Ktp., Düğümlü Baba ,

nr.111628.

--------              Ebû Hanîfe’nin Medhi hakkında İmam Şâfîî’ye İsnad  Olunan Bir Eser,

Süleymaniye Ktp., Düğümlü Baba, nr.111631.

--------              Ebû Hanîfe Nu’man b. Sabit, Süleymaniye Ktp., Yazına Bağışlar, nr. 111629.

--------              Fıkh-ı Ebû Hanîfe’ye Ait Bir Eser, İstanbul  Ün. İslâm Araştırmaları Ktp., nr.

13.

--------              Manzûme fî Medhi Ebî Hanîfe, Süleymaniye Ktp. , Ayasofya, nr. 1536.

--------              Menâkıbu Ebû Hanîfe, Süleymaniye Ktp., Fatih, nr. 2305/2; Tırnovalı, nr.

819; Kılıç Ali Paşa, nr. 764; Topkapı S. Ktp., III. Ahmet Kit, nr. 2811 vd.,

Revan Köşkü, nr. 1564; Ankara İlahiyat Fak. Ktp. Nr 37267.

 

Ebû Hanîfe ile ilgili kaleme alınmış olan eserler şüphesiz listemize aldıklarımızla sınırlı değildir. Ancak bibliyografyayı hazırlama süremiz oldukça kısıtlı olduğundan, sadece elimizdeki mevcut olan kaynaklardan yararlanarak bu listeyi oluşturabildik. Geride kalan yaklaşık onüç asırlık süre zarfında Ebû Hanîfe hakkında birçok eser kaleme alındığı gibi bundan sonra da birçok eserin kaleme alınacağında şüphe yoktur. Dolayısıyla bu mütevazı çalışmamızın bir başlangıç olarak kabul edilmesini temenni ederiz.  

Dipnot

 


** Aynı yazara ait farklı olan kitap isimlerini belirtmeye çalıştığımız gibi, farklı yazarlara ait aynı eserleri de belirtmeye gayret ettik. Bunlar arasında müstensihten kaynaklanan farklılıkları tespit etme şansımız olmadı. Bu sebeple bazen aynı yazar ve aynı eser farklı isimlerle belirtilmiş olabilir. Listemizde görüleceği gibi bazı eserlerin mevcudu bulunmazken bazılarının da yazarları belli değildir. Bu eserlerin adı geçen yazarlara ait olması söz konusu olabilir. Genellikle aynı yazara ait aynı eserin farklı nüshalarını ve lisans tezlerini listemize almadık. Yazma eserler için verilen numaralar demirbaş numaralarıdır. Ulaşabildiğimiz kadarıyla eserlerin basım yeri, tarihi ve matbaasını vermeye çalıştık.    

logo
Bugünün ihyasından yarının inşaasına
Bize Ulaşın

0(216) 612 78 22

0(216) 611 04 64

vuslat@vuslatdergisi.com

Ihlamurkuyu Mah. Alemdağ Cad.
Adalet Sok. No:11 P.K 34772
Ümraniye / İstanbul